Γεννημένος στα μέσα της δεκαετίας του ’50 ο Τεύκρος Μιχαηλίδης, διδάκτωρ των μαθηματικών του Πανεπιστημίου Pierre et Marie Curie, διδάσκει μαθηματικά από το 1981 στη Μέση Εκπαίδευση. Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας Θαλής + Φίλοι και της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας.
Το 2006 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις το βιβλίο του “Πυθαγόρεια εγκλήματα”, ένα βιβλίο που συνδύαζε ένα φρικτό έγκλημα με ένα μαθηματικό πρόβλημα. Από τότε κυκλοφόρησαν άλλα 7 βιβλία μαθηματικής λογοτεχνίας που έρχονται να πλαισιώσουν συμμετοχές του σε συλλογικά έργα αστυνομικής λογοτεχνίας καθώς κι ένα πλήθος άρθρων και μελετών για τη διδακτική των μαθηματικών . Το τελευταίο του μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες με τίτλο “Φονικό στη Μεγάλη Εκκλησία” (εκδόσεις Πόλις) αποτέλεσε αφορμή για μια ξεχωριστή συνέντευξη.
– Κ. Μιχαηλίδη είναι πραγματική μας χαρά να σας έχουμε στη συντροφιά μας
-Ευχαριστώ κι εγώ για την ευκαιρία που μου δίνετε να συζητήσουμε.
-
«Φονικό στη Μεγάλη Εκκλησία», το νέο σας μυθιστόρημα. Ποια είναι τα κομβικά σημεία αυτής της συγγραφικής περιόδου που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας;
Το πρώτο σπέρμα αυτής της καινούργιας ιστορίας ήταν μια κουβέντα με φίλους σχετικά με το πόσο «αχάριστη» είναι κάθε νέα εποχή απέναντι σε αυτήν την οποία διαδέχεται. Πόσο αδίστακτα διαγράφει, από αυτά που παραλαμβάνει, όσα δεν ταιριάζουν στο χαρακτήρα της και πώς, ανενδοίαστα, οικειοποιείται ό,τι την εξυπηρετεί. Η περίοδος του Ιουστινιανού είναι ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα. Αυτή κουβέντα συνέπεσε χρονικά με την αναζήτηση, στα πλαίσια κάποιου σεμιναρίου, ενός θέματος για άσκηση δημιουργικής γραφής που να ανοίγει δρόμους προς τα μαθηματικά. Κι ενώ αυτά τα δύο τριγύριζαν στο μυαλό μου, ήρθε η μετάφραση ενός πολύ σημαντικού βιβλίου του Knorr σχετικά με τις μεθόδους αντιμετώπισης των γεωμετρικών προβλημάτων κατά την αρχαιότητα. Όλα αυτά μαζί αποτέλεσαν το πλαίσιο μέσα στο οποίο χτίστηκε μια ιστορία, που αρχικά σχεδιαζόταν να είναι αποκλειστικά αισθηματική και που στην πορεία μετεξελίχθηκε, μεταξύ άλλων, σε ιστορία εξιχνίασης ενός εγκλήματος.
-
Ο τίτλος έχει δύο, εν τω βάθει, αντίθετες λέξεις. Φονικό και Εκκλησία. Θα ήθελα την τοποθέτησή σας επ’ αυτού.
Δεν είμαι σίγουρος ότι οι λέξεις, ή μάλλον οι έννοιες βρίσκονται πραγματικά σε αντίθεση, ή έστω σε ασυμφωνία. Σκεφτείτε πόσοι φόνοι, συχνά μαζικοί, έγιναν εν ονόματι της εκκλησίας, ή και από την ίδια την εκκλησία• τόσο διαχρονικά όσο και ειδικότερα την εποχή που εκτυλίσσεται η πλοκή του βιβλίου.
-
Στο μυθιστόρημά σας η προσωπικότητα της Αυγούστας υπάρχει παντού, έστω και παρασκηνιακά. Αποτέλεσε μήπως και το έναυσμα για την ιστορική τοποθέτηση του βιβλίου σας;
Δεν θα έλεγα ότι αποτέλεσε το έναυσμα. Δεδομένου όμως του ότι πράγματι η Αυγούστα Θεοδώρα καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τα δρώμενα της εποχής της βασιλείας της, κατέλαβε δικαιωματικά τη θέση της μέσα στην πλοκή.
-
Η Θεανώ, στην ιστορία σας με ποια υλικά πλάστηκε; Τι αποζητούσε ο μαθηματικός νους του συγγραφέα από αυτή τη dramatispersona;
Η Θεανώ πλάστηκε για να εκπροσωπεί μια άποψη «υγειούς» περάσματος από τη μια εποχή στην άλλη. Σε αντίθεση με τη δίδυμη αδελφή της που εκπροσωπεί τα νέα ρωμαιο – χριστιανικά ήθη, συνδυάζει τον ορθολογισμό της επιστήμης και τον ρομαντισμό ενός νοσταλγικού βλέμματος προς τον κόσμο που χάνεται. Είναι εξίσου αποφασιστική και δυναμική με τη Θεοδώρα και από κοινού σκιαγραφούν τόσο την ιδεολογική σύγκρουση που χαρακτηρίζει την εποχή τους όσο και τις αιώνιες ανθρώπινες αδυναμίες και πάθη.
-
Η μαθηματική λογοτεχνία πέρα από ένα πρώτο, ας μου επιτραπεί, άνοιγμα στη μαθηματική επιστήμη σε τι άλλο συναινεί; Ως συγγραφέας αυτού του είδους τι επιδιώκετε για τον αναγνώστη;
Στις αφηγήσεις μου τα μαθηματικά αποτελούν δομικό στοιχείο και κινητήριο μοχλό της πλοκής. Για να το πω πιο απλά, είναι αυτά που δίνουν ζωή και κίνηση στις στατικές εικόνες που δημιουργεί η φαντασία μου. Το ότι η μαθηματική λογοτεχνία αποτελεί και μια πύλη εισόδου στην επιστήμη είναι ένα ευχάριστο και ευπρόσδεκτο παρεπόμενο, δεν είναι όμως ο κύριος στόχος μου.
-
Πόσο απέχουν τα «παραβολικά» και ελλειπτικά κάτοπτρα της εξουσίας του Βυζαντίου από τη σύγχρονη Ελλάδα; Η πάλη για την εξουσία αποτελεί πιστεύετε μια αέναη δίνη;
Πιστεύω πως η εξουσία είναι η πιο τοξική και μολυσματική ασθένεια που στοιχειώνει τον άνθρωπο. Δεν έχω γνωρίσει κανέναν που να της έχει αντισταθεί, δεν γνωρίζω κανέναν που να απέκτησε εξουσία και να παρέμεινε αγνός και αλώβητος. Η επιδίωξη της εξουσίας ωθεί τον άνθρωπο να αναδείξει τα χειρότερα στοιχεία του χαρακτήρα του. Ισοπεδώνει τη φιλία, την ανθρωπιά, τον πολιτισμό. Και ναι, συμφωνώ πώς πρόκειται για μια αέναη δίνη.
-
«Η γνώση είναι η μόνη περιουσία που μπορεί να παίρνει κανείς πάντα μαζί του», λέει ένα πρόσωπο του βιβλίου. Σήμερα η γνώση από ποιους καταστρατηγείται;
Η φράση αυτή της Σωσσάνας, της δραστήριας φίλης της Θεανώς, αναπαράγει μια σκέψη που ο Βιτρούβιος αποδίδει στον Αρίστιππο τον Κυρηναίο. Την θεωρώ σημαντική ακριβώς επειδή πιστεύω ότι η γνώση είναι το μόνο εφόδιο που δεν φθείρεται, δεν αλλοιώνεται και δεν καταστρέφεται.
-
Η Ακαδημία του Πλάτωνα με τις όποιες ταλαντεύσεις μέσα στους αιώνες είχε μια παγιωμένη, κατά κάποιο τρόπο, εκπαίδευση. Σήμερα οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, ειδικά από την μεταπολίτευση και μετά τι επέφεραν στη Παιδεία μας;
Είναι πραγματικά θλιβερό να διαπιστώνει κανείς πόσο λίγα πράγματα επενδύει η εξουσία – ανεξαρτήτως πολιτικού προσήμου – στην παιδεία. Λένε πως η έλλειψη προγραμματισμού, η προχειρότητα, οι αντιφατικές αποφάσεις είναι ίδιον του Έλληνα. Πιστεύω ότι, στον τομέα της παιδείας, είναι κυρίως απόδειξη της αδιαφορίας. Ο πληθωρισμός στη βαθμολογία, η ασύδοτη ανωτατικοποίηση των σχολών (ΤΕΙ, ΙΕΚ, τεχνικές σχολές έγιναν όλες … πανεπστήμια), η αχαλίνωτη ίδρυση ολοένα και νέων, χαμηλής ποιότητας πανεπιστημίων, η μείωση και ο ευτελισμός της διδακτέας ύλης που εξυπηρετούν αποκλειστικά πελατειακές σχέσεις έχουν ωθήσει την παιδεία μας σε μια ατέρμονα πτώση. Οι διάφορες αξιολογήσεις που κατά καιρούς τοποθετούν το τάδε πανεπιστήμιο ή το δείνα πρόγραμμα σε μια κορυφαία …άδα (εκατοντάδα, εικοσάδα κλπ) προκαλούν μόνο γέλιο, ένα πικρό και πονεμένο γέλιο, σε όσους έχουν μάτια και αυτιά για να βλέπουν και να ακούν τι γίνεται.
-
Το όραμα του Ιουστινιανού, Ένα κράτος Μια θρησκεία, μέσα στη λαίλαπα των γεγονότων της τελευταίας δεκαετίας ηχεί σαν μακάβρια προφητεία. Θα ήθελα την τοποθέτησή σας για το νέο κόσμο που ανοίγεται μπροστά μας.
Φοβάμαι πως βαδίζουμε ολοταχώς προς ένα νέο μεσαίωνα που κάτω από το λούστρο των τεχνολογικών επιτευγμάτων θα κρύβει πολύ πόνο και μεγάλη δυστυχία. Όπως ακριβώς ο χρυσός αιώνας του Ιουστινιανού κρύβει επιδέξια από τα μάτια μας την πείνα, την ανασφάλεια και την αρρώστια. Έτσι όμως δεν ήταν όλοι οι χρυσοί αιώνες;
-
Ποιος είναι, αν υπάρχει για σας, ο «τέλειος» αριθμός που καθορίζει ως ένα βαθμό τη ζωή σας;
Πιστεύω ότι οι αριθμοί υπάρχουν για να μετρούν, να δομούν και να οργανώνουν. Έτσι, παρόλο που η αριθμολογία συχνά συγχέεται με την αριθμητική, θέλω να τονίσω ότι δεν υπάρχουν σημαντικοί και ασήμαντοι αριθμοί. Αν κάποιοι αριθμοί ονομάστηκαν τέλειοι, δίδυμοι, φίλιοι αυτό οφείλεται στο ότι χρειάστηκε να αποκτήσουν ονόματα που να χαρακτηρίζουν τις ιδιότητές τους και τα ονόματα αυτά έπρεπε να είναι επικοινωνιακά «εύστοχα».
-
Όταν ξεκινούσατε τη συγγραφή λογοτεχνικών έργων τι δεν θα φανταζόσασταν ότι θα συνέβαινε στη πορεία; Σήμερα κοιτάζοντας πίσω τι αντικρίζετε στο συγγραφέα των αρχών της προηγούμενης δεκαετίας;
Δεδομένου ότι το γράψιμο ήταν για μένα περισσότερο ψυχαγωγία παρά δουλειά, δεν είχα ποτέ ιδιαίτερες προσδοκίες πέρα από το να γράφω ιστορίες που να μου αρέσουν και να αρέσουν και στους φίλους μου. Δεν έχω κάνει ωστόσο κάποια αποτίμηση και δεν νομίζω ότι θα κάνω ποτέ.
-
«Πόρρω ηδονής και λύπης ίδρυται το θείον», λέει ο Πλάτων κάτι που δεν συνάδει με το βυζαντινό ιδεώδες. Σήμερα ποιες είναι οι αποστάσεις της θρησκείας από την ηδονή και τη λύπη;
Η θρησκεία – έχω την εντύπωση ότι αυτό ισχύει για όλες τις θρησκείες – κουβαλά διαρκώς μαζί της και ένα πλέγμα ενοχής: οι αρχαίοι θεοί ζήλευαν τους ευτυχισμένους και πετυχημένους ανθρώπους, ο Εβραίος και ο Χριστιανός πορεύονται με το άχθος του προπατορικού αμαρτήματος, η Λουθηρανική θρησκεία απαγόρευε το γέλιο… Γενικά η θρησκεία έχει μια τάση να συμβαδίζει με τη λύπη και να εχθρεύεται τη χαρά.
-
Οι δύο νέοι πληρώνουν το «μάρμαρο» για τη διάσωση της εξουσίας . Τι προσδοκάτε ως δάσκαλος και πολίτης αυτής της χώρας από τους νέους ;
Δεν έχω κανένα δικαίωμα να προσδοκώ τίποτα από τους νέους. Η γενιά μου τους παραδίδει έναν κόσμο χωρίς αξίες και χωρίς προοπτική. Οφείλω να τους προσφέρω ό,τι νομίζω ότι μπορεί να τους χρησιμέψει – και αυτό κάνω – γνωρίζοντας ότι δεν είναι αρκετό.
-Σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συζήτηση. Εύχομαι ο νέος χρόνος που μόλις ξεκίνησε να φέρει κάθε καλό στη ζωή σας.
– Ευχαριστώ και αντεύχομαι. Είναι αλήθεια πως ήμουν λίγο απαισιόδοξος στην κουβέντα μας, είναι και οι μέρες τέτοιες, καλές ειδήσεις δεν ακούμε από πουθενά. Θέλω ωστόσο να σας χαιρετήσω με μια σκέψη του Βολταίρου, που την έχω βαθιά στην καρδιά μου και μου δίνει το δικαίωμα να θεωρώ ότι ζω με ευπρέπεια: Ας φροντίσει ο καθένας μας τον κήπο του – ας κάνει δηλαδή αυτό που νομίζει καλό μέχρι εκεί που φτάνουν οι δυνάμεις του. Έτσι κι αλλιώς τίποτα άλλο δεν μπορεί να κάνει…
Γρηγόρης Δανιήλ, για το The Book.Gr
2