“Ξέρεις πόσοι έχουν μυστικό φάκελο φτιαγμένο και παραγεμισμένο από τους σπιούνους του χωριού μας; Χωρίς την παραμικρή αλήθεια σε όσα γράφουν μέσα. Έτσι για να δείχνουν στ’ αφεντικά τους πως τα παρακολουθούν όλα. Αρκεί να είσαι συγγενής αριστερού, και την έχεις βαμμένη σου λέω… Ο εμφύλιος έχει αφήσει καλά τις πληγές του ανοικτές ακόμα”.

 

Γεννημένος στην Παλαιόβρυση Λακωνίας ο Νίκος Σκορίνης, μέλος της πολιτικής γραμματείας του Σύριζα, εργάστηκε στον χώρο της μουσικής και του βιβλίου ως επιχειρηματίας επί τριάντα πέντε χρόνια. Υπήρξε εκδότης και διευθυντής του περιοδικού Άσμα το Ελληνικόν (1995). Το 2012 εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα, “Δυτικοανατολικά της Γης”, από τις Εκδόσεις Καμπύλη. Ακολούθησαν τα βιβλία «Ακύμαντοι», «Δυτικοανατολικά της γης» από τις εκδόσεις Λιβάνη όπως επίσης και το τελευταίο του μυθιστόρημα, «Όπου κι αν πας να μη χαθείς» που έδωσε την αφορμή για την παρακάτω συνέντευξη.

 

«Όπου κι αν πας να μη χαθείς», ένα μυθιστόρημα-τοιχογραφία της ελληνικής κοινωνίας του δευτέρου μισού του 20ού αιώνα. Ποια τα στάδια συγγραφής του και ποια η μέχρι τώρα πορεία του;

Χρειάστηκα δύο χρόνια για να βάλω σε μια σειρά μνήμες,  ιστορικό υλικό,  μαρτυρίες.  Πιο δύσκολο μου ήταν να σταθώ αντικειμενικός στην προσωπικότητα του Ορέστη. Σίγουρα τον αδίκησα,  τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα γεγονότα στην ώριμη ηλικία του και τον όγκο που καταλαμβάνουν στο βιβλίο. Αυτό θα  απαιτούσε   το μυθιστόρημα να ξεδιπλωθεί σε δύο τόμους, με ό,τι συνεπάγεται κάτι τέτοιο.  Έχοντας πρόθεση να ολοκληρώσω μυθιστορηματικά την περίοδο 1949-2021 με μια τετραλογία, μέτρησα πως δεν είχα τον χρόνο να το απλώσω άλλο. «Ακύμαντοι» – «Όπου κι αν πας να μη χαθείς» – «Μέτοικοι καιροί» – «Μποφόρ», έτσι κλείνω αυτό τον κύκλο. Το συγκεκριμένο βιβλίο πάει καλά σε πωλήσεις, παρά το ότι χάθηκαν πολλές ζωντανές παρουσιάσεις και τα βιβλιοπωλεία ήταν κλειστά στους επτά από τους δώδεκα μήνες της κυκλοφορίας του. Πλησιάζει να εξαντληθεί η πρώτη έκδοση με τα δέκα χιλιάδες αντίτυπα.

 

Το βιβλίο ποικίλλει ως προς τους χώρους δράσης, άρα και ως προς τη συλλογή υλικού. Ποιες δυσκολίες ενέσκηψαν κατά τη συγγραφή και πώς προσπεράστηκαν τυχόν εμπόδια;

Πράγματι, πολυχωρική η εξέλιξη της ιστορίας και η πορεία του Ορέστη. Είχα όμως υλικό στα χέρια μου  και καταγραφές από πρόσωπα που χρησιμοποίησα ως χαρακτήρες μέσα στο μυθιστόρημα. Φυσικά και δεν είναι ένας ξέγνοιαστος περίπατος η συγγραφή ενός μυθιστορήματος που περιέχει πολλά ιστορικά στοιχεία, σε πολλές και διαφορετικές χρονικές περιόδους και χώρες. Ιδρώνεις πολύ,  το αγαπάς περισσότερο.   Τα υπόλοιπα… ας είναι καλά ο θαυμαστός κόσμος  της κοινωνίας της πληροφορίας.

 

“…το κυνήγι του «όλα για την πάρτη μου» συνήθως αφαιρεί και τα ελάχιστα κατακτηθέντα από τους μεγάλους κατά καιρούς κοινωνικούς αγώνες”

 

Πολλά κεφάλαια του βιβλίου έχουν ως τίτλο ελληνικές παροιμίες. Τι προσπαθήσατε να (ανα)δείξετε μέσα από αυτές;

Να κεντρίσω το υποσυνείδητό μας με την αποκρυσταλλωμένη σοφία που παρέχει η βιωματική μας σχέση με τη ζωή  στο πέρασμα των αιώνων. Την αξία τους, σε μια προσπάθεια μεγαλύτερης αυτογνωσίας μας. Μια ορθοπεταλιά, για να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Να προσδιοριστούμε με μεγαλύτερη σαφήνεια στη μικρή σχισμή που ορίζεται ανάμεσα στο εφήμερο και στην αιωνιότητα.

 

 

Τα παιδιά του άρρωστου Σωκράτη αρνούνται τα φαγητά των συγχωριανών του, όχι από ακαταδεξιά αλλά από φιλότιμο. Σε μια εποχή όπου, σε οτιδήποτε προσφέρεται, η πλειονότητα λειτουργεί ως αρπακτικό, τι σκέψεις σας δημιουργεί αυτή η ακόρεστη, χωρίς ηθικούς φραγμούς, λαιμαργία σε αναλογία, πάντα, με το παρελθόν;

Να πω αρχικά πως σχεδόν καμία κοινωνία σε παγκόσμιο ή εθνικό  επίπεδο δεν ήταν ευχαριστημένη στην εποχή που ζούσε.  Με όσα βίωνε.  Αυτό σε πρώτη ανάγνωση δεν είναι απαραίτητα κακό.  Αντίθετα, θα έλεγα πως είναι το δαδί που ανάβει τη φωτιά στο δρόμο της ανθρώπινης εξέλιξης.  Έχετε όμως δίκιο πως στην εποχή της παγκοσμιοποίησης  καλλιεργείται ένα άπληστο τέρας  ατομικότητας. Κρυβόμαστε στα σκοτάδια του μέσα μας,  στα ανήλιαγα εγώ μας,  αντί να βγαίνουμε  στα ουρανοθέμελα του κόσμου, να βαδίσουμε χέρι χέρι με τη κοινωνία για εκείνα τα απλά που κάνουν τη ζωή μεγάλη. Το δράμα είναι πως το κυνήγι του «όλα για την πάρτη μου» συνήθως αφαιρεί και τα ελάχιστα κατακτηθέντα από τους μεγάλους κατά καιρούς κοινωνικούς αγώνες. Πολυκατακερματισμένη η αντίσταση στο «Μεγάλο Αφεντικό», μοιάζει με πόλεμο εξαρχής χαμένο.  Σχηματοποιημένα,  θα το παρομοίαζα με αυτό που κάποια στιγμή ονομάστηκε «αμερικάνικο  όνειρο».  Η αυταπάτη του εγώ ενσωματωμένη σε λάθος ανθρώπινο πρότυπο. Πρόβλημα…

 

“…καιρός διαμάντι δεν υπήρξε ποτέ και μάλλον δε θα υπάρξει ποτέ. Το ζητούμενο είναι τα καιρικά φαινόμενα  μιας κοινωνικής παρακμής να  είναι πιο ήπια”

 

«Όλοι οι άνθρωποι έχουν σε μια γωνιά το τέρας μέσα τους», λέει ένας ήρωας του βιβλίου. Ποιες άμυνες αναπτύξατε για να δαμάσετε αυτό το τέρας που καιροφυλακτεί στις καρδιές των ανθρώπων που συναντήσατε; Πόσο εμφανής είναι η παρουσία του στην πολιτική σκακιέρα;

Σε συνέχεια των προηγούμενων, θα έλεγα πως γινόμαστε σχεδόν όλοι θύτες και θύματα. Ελάχιστοι γλιτώνουμε ολοκληρωτικά.  Νομίζουμε πως ξεφύγαμε από το βόλι της  ατομικής εσωστρέφειας.  Πως η πανδημία που μεταδίδεται από μια μαζική κοινωνική συμπεριφορά φορτωμένη με μικρότητες και μπόλικο φαρμάκι θα μας εξαιρέσει. Νομίζουμε πως δεν αλλοιωθήκαμε. Όμως,  κι εγώ που σας μιλώ τώρα,  έχω τον ιό της ιδιοτέλειας. Μόνο που οι περισσότεροι είμαστε κάπως ασυμπτωματικοί. Η αρκούδα που κοιμάται  μέσα μας είναι πιο ήσυχη. Κάτι είναι κι αυτό, αλλά οι πραγματικοί  άγιοι  σπανίζουν.

Οι πολιτικοί είναι ο αντικατοπτρισμός της κοινωνίας. Αυτή τους εκλέγει, με τα δικά της στάνταρ, και αναμένει λανθασμένα πως πρέπει να είναι διαφορετικοί. Ίσα ίσα που η εξουσία, εμπεριέχοντας πολλές σειρήνες,  τους καταντά πιο ευάλωτους. Λίγοι ξεφεύγουν… Καιρός διαμάντι δεν υπήρξε ποτέ και μάλλον δε θα υπάρξει ποτέ. Το ζητούμενο είναι τα καιρικά φαινόμενα  μιας κοινωνικής παρακμής να  είναι πιο ήπια.  Να αποφύγουμε το τσουνάμι.  Θέλω να αισιοδοξώ πως τα τελευταία οδυνηρά  δέκα χρόνια στην Ελλάδα μας θα μας οδηγήσουν σε έναν βαθύτερο αναστοχασμό. Ατομικό και συλλογικό.  Ίδωμεν!

 

 

«Όσο πιο νέος τόσο πιο ανέμελος μπροστά στον θάνατο», γράφετε κάπου. Ταξιδεύοντας στις μνήμες, πώς θωρείτε τη νεανική ανεμελιά;

Υπέροχη αφανής επανάσταση! Φαινομενικά χωρίς αιτία και σκοπό. Όμορφη και εκρηκτική σαν την άνοιξη που ξυπνάει από το λήθαργο του χειμώνα. Δεν τη ζυγιάζει τη ζωή με μάτια δίβουλα. Τηνπαίρνει από τα φτερά της και τρανολάλητη τη βγάζει πάνω από τα μαύρα σύγνεφα. Δεν την αφήνει να χαμοπερπατά, την ανυψώνει πάνω από τους δισταγμούς και τα διλήμματα. Αψηφά τη σεμνότητα της λογικής.  Μου λείπει πολύ, αλλά ξέρω καλά πως είναι ένας έρωτας χαμένος για πάντα.  Γλυκόπικρη νοσταλγία.

 

«Άστεγος από ελπίδες ήμουν». Οι ελπίδες για να στεγαστούν χρειάζονται σαφώς πολλούς κωδικούς πρόσβασης, τι συμβουλές, τρόπον τινά, θα δίνατε στη νέα γενιά που γαλουχήθηκε στην Ελλάδα της κρίσης, αναφορικά με την ελπίδα;

Μακριά από μένα οι συμβουλές.  Όμως την ελπίδα τη βλέπω με δύο φτερούγες.  Η μια σε σέρνει στο χώμα.  Η άλλη σε κρατάει στα ύψη μετέωρο.  Είναι σκληρό αυτό που θα πω, μα τη νιώθω σαν τα ψυχοφάρμακα. Καταπραΰνουν αλλά δε θεραπεύουν. Θα προτιμούσα προσωπικά τον όρο «όραμα». Την ελπίδα περιμένεις να σου τη φέρει κάποιος ταχυδρόμος, που μπορεί να χάσει τον δρόμο.  Το όραμα είναι στόχος.  Εσύ τον ορίζεις, εσύ τον πραγματώνεις, εσύ τον χάνεις. Η ίδια η νέα γενιά είναι που θα  ορίσει αν η ζωή της θα στάζει χολή και αίμα ή ο δικός της ήλιος θα μείνει αβασίλευτος  σε μια κοινωνία καλύτερη από τη δική μου.

 

“Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες συνήθως είναι  επεμβάσεις μιας άπληστης οικονομικής  ολιγαρχίας, που ντύνεται με διαφορετικά ρούχα ανάλογα με την περίσταση κι ανεξάρτητα από ποια χώρα αυτή προέρχεται”.

 

«Για τους αστούς δημοκράτες, οι αριστεροί αποτελούσαν το αναγκαίο κακό, έπρεπε να τους ανεχτούν». Τι πραγματικά έχει αλλάξει, ως προς το νόημα αυτής της φράσης, σχεδόν 50 χρόνια μετά;

Δύο εντελώς διαφορετικοί κόσμοι. Σαν να ζούμε σε δύο ξένους πλανήτες. Δίχως έρωτα,  δίχως αγάπη. Ας αρκεστούμε στην κατανόηση των μεν προς τους δε. Η Αριστερά πρεσβεύει την άμιλλα μιας κοινωνίας, η Δεξιά τον ανταγωνισμό και τις ανισότητες.

 

Το μείζον ζήτημα του προσφυγικού-μεταναστευτικού, που τους τελευταίους μήνες αποσιωπάται ενδελεχώς,  αποτελεί και τον βασικό καμβά του βιβλίου σας. Ποιες οι σκέψεις σας γι’ αυτό το κομβικό ζήτημα που αποτελεί υπόθεση όλων μας.

Σκέψεις θλιβερές, αγανάκτησης, θυμού.  Άνθρωποι εναντίον ανθρώπων! 21ος αιώνας, κι ακόμα να μην μπορούμε να κατανοήσουμε ή να υπερβούμε τη φύση μας. Ο νεοφιλελευθερισμός ζει πάνω στις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες.  Όχι μόνο τις ανέχεται• τις επιδιώκει,  τις δημιουργεί,  τις καρπώνεται.  Από αυτές ζει.  Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες συνήθως είναι  επεμβάσεις μιας άπληστης οικονομικής  ολιγαρχίας, που ντύνεται με διαφορετικά ρούχα ανάλογα με την περίσταση κι ανεξάρτητα από ποια χώρα αυτή προέρχεται. Προφάσεις βρίσκουν εύκολα.  Έξι εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο από υποσιτισμό.  Εξήντα εκατομμύρια υπολογίζεται πως θα πεθάνουν μέχρι το 2030. Τα τριάντα εκατομμύρια, σε έξι μόνο  χώρες  της Αφρικής και της Ασίας.  Ποιος ευθύνεται γι’ αυτό;  Για φανταστείτε, κύριε Δανιήλ, αυτό να συνέβαινε σε πέντε έξι χώρες  της Ευρώπης τι θα γινόταν! Δεν είναι ανίατη ασθένεια ο υποσιτισμός.

Ο covid-19  έπληξε και τον δυτικό πολιτισμό, απείλησε και τους πλούσιους.  Κινητοποιήθηκε το σύμπαν.  Αυτή είναι η διαφορά  και η υποκρισία. Πεθαίνουν οι αθώοι  και ζουν ζωή χαρισάμενη οι πραγματικοί κοσμοχαλαστές, οι πραγματικοί εγκληματίες. Δυστυχώς απουσιάζει ένας παγκόσμιος δικαιοκρίτης να τους δικάσει έντιμα.

Μεγάλος ο δρόμος,  πολλοί αγώνες ακόμα για τον εξανθρωπισμό …

 

Πώς βιώσατε τη μακρά περίοδο του κορονοϊού; Τι πιστεύετε πως θα μείνει ως παρακαταθήκη στην μετα-κορονοϊκή εποχή;

Βίος αβίωτος! Η ζωή μας σε γύψο και, το χειρότερο, με τη συγκατάθεσή μας.  Με τον φόβο στην ψυχή και τον νου αλλοπαρμένο, δεν το λες και ζωή.  Κάναμε το zoom δεύτερη ζωή μας και ραντεβού χωρίς αφή τις σχέσεις μας.  Το επόμενο στάδιο είναι  να μας μετατρέψουν σε ρομπότ.  Το πείραμα έχει ήδη ξεκινήσει. Ακριβώς σαν την ερώτηση στον υπολογιστή μας αν είμαστε ρομπότ, που μας ζητάει τον κωδικό επαλήθευσης.  Δυσκολεύεται να μας αναγνωρίσει ως ανθρώπινα όντα. Ας μην το παίρνουμε κατάκαρδα, όμως. Θα μας φυτέψουν και τεχνητή νοημοσύνη.  Θα ακολουθήσει και η συναισθηματική. Τι άλλο θέλουμε; Θα γίνουμε ανύπαρκτοι αθάνατοι!

Αλήθεια, δεν ξέρω τι θα ακολουθήσει.  Πολλά γράφονται,  πολλά εικάζονται.  Αν η παγκόσμια κοινότητα  θα ξυπνήσει καλύτερη ή όχι δεν είμαι καθόλου βέβαιος. Αυτοί που κρατούν σήμερα την παγκόσμια εξουσία δεν είναι καλοί άνθρωποι. Δεν είναι καν άνθρωποι .  Δεν πιστεύω πως ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός μπορεί να κάνει αυτόν τον αναγκαίο αναστοχασμό προς τον ανθρωπισμό.  Τον ξεπερνά η ίδια η φύση του. Ακόμα κι αν γίνουν κάποιες θετικές αλλαγές, θα είναι μάλλον πρόσκαιρες. Σε λίγα χρόνια, πάλι το θηρίο της απληστίας θα ξυπνήσει μέσα του. Δυστυχώς,  ο παράνομος αυτός κόσμος βρίσκεται σε ιδιότυπη  ασυλία.

Η Αριστερά θα μπορούσε ίσως να λιώσει το χιόνι από τις αγωνίες και τις αβεβαιότητες του κόσμου, αν δε θρηνολογούσε  ακόμα πάνω στις παλιές πληγές της.  Ίσως ήρθε η ώρα οι λαοί να σμίξουν τη δύναμή τους,  να βρουν την περπατησιά που τους αξίζει.  Για την ειρήνη,  τη δικαιοσύνη, την αξιοπρέπεια.

 

 

«Τελικά το ταξίδι είναι πάντα ταξίδι. Γράφεται ξεχωριστά στις αποσκευές του κάθε ταξιδιώτη…», λέτε στην αρχή του βιβλίου. Τι αποκομίσατε από αυτό το  συγγραφικό ταξίδι; Ποια τα εχέγγυα για τη συνέχεια;

Περισσότερη αυτογνωσία. Δεν υπάρχουν εχέγγυα.  Κάθε νέο μου βήμα μετεωρίζεται ανάμεσα στο παλιό και το νέο.  Ανάμεσα σε αβεβαιότητες ξεκινώ κάθε μου νέο συγγραφικό ταξίδι. Δεν ξέρω πού ακριβώς και πώς θα φτάσω.  Αν θα είναι όμορφο ή αδιάφορο για το αναγνωστικό κοινό.  Αν θα αντέξω τους ήρωες μου να είναι όπως θέλουν αυτοί ή θα τους καταπιεί ο εγωισμός μου. Αυτή η διαπάλη, ασίγαστη κάθε φορά που γράφω, με εξουθενώνει.  Τις περισσότερες φορές είναι σαν η ζωή μου να δίνει τον τελευταίο της αγώνα στην αναμέτρηση με τις πρωταγωνίστριες και τους πρωταγωνιστές μου.

 

Μυθιστόρημα και θέατρο. Μιλήστε μας γι’ αυτή τη διαδρομή.

Αν δεχόμουν την ύπαρξη της τύχης,  θα σας απαντούσα με μια φράση: Τυχερός και άτυχος. Τυχερός, αφού δύο από τα τρία μυθιστορήματά  μου πήραν τον δρόμο για τη θεατρική μεταφορά τους.  Οι  «Ακύμαντοι» σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη  και το  «Όπου κι αν πας να μη χαθείς» από τον  Δημήτρη Μυλωνά. Άτυχος, διότι οι προγραμματισμένες πρεμιέρες ακυρώθηκαν εξαιτίας της πανδημίας.  Ας είναι. Να βγούμε όλοι κι όλες υγιείς και μόλις ανοίξουν τα θέατρα θα δώσουμε ζωντανό ραντεβού, να τα απολαύσουμε στη θεατρική σκηνή.

 

Πριν το τέλος θα ήθελα να μας δώσετε κάποια στοιχεία για το νέο σας βιβλίο με τίτλο «Μέτοικοι καιροί», που θα κυκλοφορήσει κι αυτό από τις εκδόσεις Λιβάνη.

Ελπίζω να το έχω τελειώσει μέχρι τον Μάρτιο.  Στις εξακόσιες σελίδες περίπου κι αυτό.  Θα κυκλοφορήσει, όμως, το φθινόπωρο.  Ο τίτλος είναι δηλωτικός του περιεχομένου του. Μέτοικοι ονομάζονταν  οι ξένοι που ζούσαν στην αρχαία Αθήνα.  Είχαν περιορισμένα δικαιώματα σε σχέση με τους Αθηναίους πολίτες. Ακριβώς όπως ο σύγχρονος άνθρωπος σήμερα. Εκείνοι τουλάχιστον το γνώριζαν. Εμείς νομίζουμε πως είμαστε ελεύθεροι, μόνο που δεν το συνειδητοποιούμε. Κατ’ οίκον,  κατά δήμο, κατά χώρα,  κατά μεγάλο αδερφό.

 

Γρηγόρης Δανιήλ, για το The Book.Gr

 

5