Συνέντευξη: Παναγιώτης Μέντης “Ο θεατρικός συγγραφέας, είναι ο ερμηνευτής όλων των ρόλων ενός έργου”

Με την αίσθηση των κανόνων της σκηνής και της παράστασης εν γένει, ο Παναγιώτης Μέντης ένας από τους πιο σημαντικούς θεατρικούς συγγραφείς της χώρας μας έρχεται σε μια ξεχωριστή συνέντευξη στο The Book.Gr

 

Γεννημένος  στον Πειραιά το 1953  με  σπουδές στη Δραματική σχολή Πέλου Κατσέλη, ο Παναγιώτης Μέντης πριν ασχοληθεί με τη συγγραφή θεατρικών έργων εργάζεται από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, ως  ηθοποιός θεάτρου έχοντας πολλές επιτυχημένες συνεργασίες στο ενεργητικό του. Αποτέλεσμα αυτής της θητείας είναι ότι “…γνώρισε από μέσα την έννοια του ρυθμού που οφείλει να έχει το κείμενο που θα γίνει προφορικός λόγος”, όπως εξομολογείται στη συνέντευξη που μου παραχώρησε με αφορμή τη συμμετοχή του στο Διεθνές Φεστιβάλ Αναλόγιο με το θεατρικό του μονόπρακτο «Αναπαράσταση» σε σκηνοθεσία Κωστή Καπελώνη. Διακρίσεις, βραβεία, έργα που τα συνοδεύουν διθυραμβικές κριτικές σηματοδοτούν μια επιτυχημένη πορεία που είναι σαφώς αποτέλεσμα  ενός ανήσυχου νου που η εναργή του ματιά μαζί με τον βαθύ του προβληματισμό δημιουργούν έργα σταθμούς στη ελληνική θεατρική πραγματικότητα.

 

 

Ένας θεατρικός συγγραφέας στην Ελλάδα. Θα μπορούσε να είναι και τίτλος ενός έργου, ποια θα ήταν η υπόθεσή του;

Περιπετειώδης. Υπάρχουν και σήμερα στον τόπο μας νέοι άνθρωποι που δεν γνωρίζουν σε τι ακριβώς χρησιμεύει ο θεατρικός συγγραφέας, στο θέατρο. Πάντως από γνωστούς, συγγενείς και φίλους, αυτός που δηλώνει αυτή την επαγγελματική ιδιότητα είναι κάτι σαν πειραματόζωο, με την έννοια του στάσου να δούμε πόσο θα αντέξει; Επίσης αν η συγγραφή δεν είναι απλά ένα πάρεργο, ο συγγραφέας είναι μια κακή συναναστροφή γιατί ενδέχεται να βάζει στον περίγυρο ιδέες που φουσκώνουν ανεπίτρεπτα τα μυαλά των νεαρών γόνων. Ως ήρωας σε υπόθεση θεατρικού έργου καλά θα κάνει στο φινάλε να πεθαίνει στην ψάθα, άνευ σύνταξης και περίθαλψης, προς παραδειγματισμό όσων νομίζουν πως μπορούν να ζήσουν γράφοντας.

 

Είναι επιτακτική ανάγκη αναθεώρησης πολλών παραμέτρων στο χώρο του θεάματος, επομένως και του θεάτρου. Λίγη εσωστρέφεια και σκέψη δεν θα ήταν για κακό.

 

Στα έργα σας οι ήρωες φέρουν πρώτα απ’ όλα την αλήθεια. Η Ελληνική κοινωνία με τις τόσες αναστολές και αρρυθμίες που την κατατρέχουν πόσο έτοιμη φαίνεται να επωμιστεί το βάρος της αλήθειας των πραγμάτων;

Η Ελληνική κοινωνία φοβάται την αλήθεια. Δεν θέλησε ποτέ να την αποδεχτεί, γι’ αυτό και θεατρικά διέπρεψε πάντα η φαρσοκωμωδία, και η απομίμηση του ευρωπαϊκού μπουλβάρ. Απιστίες συζύγων και μεταμέλειες με ερχομό απογόνου, που τα κουκουλώνει εξ ανάγκης όλα. Επίσης οι Έλληνες, ηθοποιοί και κοινό, φοβούνται τους αρνητικούς ήρωες, που ξεσκεπάζουν την επιμελώς κρυμμένη πραγματικότητα. Τα όποια σημαντικά Ελληνικά έργα παρουσιάστηκαν από σκηνής είχαν την τύχη να πέσουν στα χέρια σημαντικών πνευματικών ανθρώπων του θεάτρου. Και βέβαια η επιτυχία τους ήρθε από το ότι το κοινό τα είδε από κεκτημένη ταχύτητα να είναι μέσα στη μόδα, ώστε να δείχνει ενημερωμένο στις παρέες του.

 

Σημαντικοί νέοι ηθοποιοί δεν βρίσκουν σήμερα τις ευκαιρίες να αναδείξουν την υποκριτική τους δύναμη και την προσωπικότητά τους. Μοναδικό μέσο για την ευρεία αναγνώριση αποτελεί η τηλεόραση. Ποια τα αισθήματά σας απέναντι σε αυτό το μέσο που ως ένα βαθμό κατηύθυνε τη ζωή του Έλληνα, δημιουργώντας πρότυπα κι όχι μόνο, την τελευταία 30ετία;

Στην τηλεόραση μπορούν να γίνουν πολύ σπουδαία πράγματα. Η αναγνωρισιμότητα δεν σημαίνει τίποτα, αν για να την πετύχεις συμμετέχεις σε ανοησίες, πράγμα που γίνεται συνήθως. Και ελάχιστες φορές η Ελληνική τηλεόραση έδωσε σειρές που ανέδειξαν το ταλέντο των αληθινά ταλαντούχων νέων. Η κατάρτιση της διανομής των ρόλων στην Ελληνική τηλεόραση είναι κάτι ανατριχιαστικό. Αν βρισκόταν κάποιος στη διαδικασία μιας διανομής θα τα έχανε με τον τρόπο και τα κριτήρια που γίνεται. Εκτιμώ το μέσο που λέγεται τηλεόραση, αλλά εκτιμώ ελάχιστα την Ελληνική τηλεοπτική παραγωγή.

 

Η συμμετοχή μου σε διοικητικά συμβούλια απλά μου έδωσε την ευκαιρία να καταλάβω πως το παιχνίδι είναι από γεννησιμιού του σικέ και πως χρειάζονται κάποιοι να το διεκπεραιώνουν

 

Ποια ήταν η συμβολή της υποκριτικής στη συγγραφική σας πορεία;

Το ότι σπούδασα και ξεκίνησα σαν ηθοποιός ήταν πολύ μεγάλη υπόθεση. Γνώρισα από μέσα την έννοια του ρυθμού που οφείλει να έχει το κείμενο που θα γίνει προφορικός λόγος. Ήθελα να γράψω θέατρο και γι’ αυτό με απόλυτη πίστη έγινε η επιλογή μου να σπουδάσω το θέατρο σαν ηθοποιός. Ο θεατρικός συγγραφέας, είναι ο ερμηνευτής όλων των ρόλων ενός έργου.

 

Μέσα από τα πρώιμα θεατρικά σας έργα σε τι κυρίως προσβλέπατε; Άλλαξε η οπτική σας ματιά στα χρόνια;

Τα πρώιμα που δεν βγήκαν ποτέ στη σκηνή, υπήρξαν οι δοκιμές, η έρευνα, η αναμέτρηση με έργα συγγραφέων που εκτιμούσα και ήθελα να με επηρεάσουν. Παρουσίασα έργο μου συμμετέχοντας στο διαγωνισμό Θεατρικών Έργων του Υπουργείου Πολιτισμού, με το που από ένστικτο θεώρησα πως απέκτησα τη δική μου φωνή. Τη δική μου θεατρική γραφή. Τον προσωπικό θεατρικό ρυθμό.

 

 

Διακρίσεις, βραβεία, έργα που τα συνοδεύουν διθυραμβικές κριτικές. Διατελέσατε μέλος του Δ.Σ. του Κ.Θ.Β.Ε. καθώς και  Καλλιτεχνικός Διευθυντής στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Σερρών. Ποιες είναι οι πρώτες εικόνες που αιχμαλωτίζουν τη μνήμη σας σε αυτή τη σημαντική πορεία;

Πάντα έρχεται στο μυαλό μου με μεγάλη συγκίνηση η πρεμιέρα του πρώτου μου θεατρικού έργου στο Θέατρο Τέχνης στη Φρυνίχου. Τα βραβεία, που ευτυχώς με στήριξαν και οικονομικά, ήταν χρήσιμα στο να μου δώσουν αυτοπεποίθηση και να επιλεχθούν τα έργα μου από σημαντικούς θεατρικούς οργανισμούς. Η συμμετοχή μου σε διοικητικά συμβούλια απλά μου έδωσε την ευκαιρία να καταλάβω πως το παιχνίδι είναι από γεννησιμιού του σικέ και πως χρειάζονται κάποιοι να το διεκπεραιώνουν. Απόλαυσα την αποθέωση των κομματικών μηχανισμών που είναι πανομοιότυπα στενοκέφαλοι. Και σαν Καλλιτεχνικός Διευθυντής στο ΔΗΠΕΘΕ Σερρών έχω να θυμάμαι υπέροχους συνεργάτες που με κοινή δουλειά και πίστη κρατήσαμε στις ράγες του ένα θέατρο.

 

Στο φετινό Διεθνές Φεστιβάλ Αναλόγιο συμμετέχετε με ένα θεατρικό μονόπρακτο που έχει αναφορά σε έναν αρχαίο Ελληνικό μύθο και φέρει τον  τίτλο «Αναπαράσταση». Μιλήστε μας για το εν λόγω έργο.

Είναι η τέταρτη φορά που συμμετέχω στο Φεστιβάλ του Αναλογίου με θεατρικό μου έργο και είμαι χαρούμενος γι΄ αυτό. Πιστεύω πολύ σε όσα έχει προσφέρει το Αναλόγιο και η δημιουργός του Σίσσυ Παπαθανασίου. Η υπόθεση του έργου με το οποίο συμμετέχω αφορά τα δεινά του έρωτα στην πολιτική τους διάσταση. Οι ήρωες είναι από μεγάλα σόγια, αφού ο Βασιλιάς της Θράκης παντρεύεται την μεγάλη κόρη του Βασιλιά της Αθήνας και συγχρόνως καθιστά ερωμένη του την αδελφή της. Είναι ένας αρχαίος ελληνικός μύθος που τον θεατροποίησε ο Σοφοκλής, αλλά που δεν διασώθηκε ανάμεσα στα έργα του που έφτασαν στις μέρες μας. Οι γάμοι συμφέροντος αφορούν όλες τις εποχές. Η θέση της γυναίκας και κυρίως της προδομένης συζυγικά γυναίκας αφορά όλες τις εποχές. Το ερωτικό τρίγωνο με το μπλέξιμο του νόμιμου και του παράνομου ερωτικού δεσμού αφορά όλες τις εποχές. Το ερωτικό τρίγωνο του έργου, ο Τηρέας, η Πρόκνη και η Φιλομήλα, έγιναν ήρωες και στους Όρνιθες του Αριστοφάνη, μια και μεταμορφώθηκαν σε Τσαλαπετεινό, θηλυκά Αηδόνι και Χελιδόνι. Πιστεύω πως έχει ενδιαφέρον μια μοιραία ερωτική σχέση σε σχέση με την πολιτική εξουσία.

 

 

Σκηνοθέτης της παράστασης ο Κωστής Καπελώνης, ένας σημαντικός θεατράνθρωπος με τον οποίο έχετε συνεργαστεί αρκετές φορές («Αδαμαντία», «Οίκος Μακ-Μπεθ», «Κόκκινες Γυναίκες» κ.α). Ποια είναι η σχέση σας με τους εκάστοτε σκηνοθέτες των έργων σας;

Νομίζω άριστη κι αυτό επειδή υπήρξα τυχερός στο να ανεβάσουν τα έργα μου σκηνοθέτες που θαύμαζα και εκτιμούσα τη δουλειά τους. Σκηνοθέτες που κατά κάποιο τρόπο υπήρξαν και δάσκαλοι μου, παρακολουθώντας τους πριν και μετά από τη στιγμή της συνεργασίας μας. Όσο για τον Κωστή Καπελώνη υπάρχει από μέρους μου μεγάλη εκτίμηση στη δουλειά του και κυρίως στη σκέψη του και τη θέση του πάνω στην ερμηνεία ενός έργου. Την πίστη μου και τη χαρά της συνεργασίας μου μαζί του την αποδεικνύουν οι αρκετές φορές που δουλέψαμε μαζί.

 

Το θεατρικό βιβλίο δείχνει να αποκτά μια νέα δυναμική. Νέοι σημαντικοί εκδοτικοί οίκοι πλάι στους παλιούς, έρχονται να επενδύσουν σε αυτό το είδος λογοτεχνίας. Θα ήθελα την τοποθέτησή σας επ’ αυτού.

Είναι ηρωικό το να εκδίδει ένας εκδοτικός οίκος θεατρικά κείμενα. Εύχομαι η δυναμική που αναφέρετε να ανταποκρίνεται και στις πωλήσεις. Κυρίως για να βγουν τα έξοδα ώστε να συνεχιστεί το τόλμημα. Δεν είναι εύκολη η κίνηση του θεατρικού βιβλίου. Απαιτεί άλλη διαδικασία η ανάγνωσή του και κινείται κυρίως όταν ανοίγουν οι δραματικές σχολές. Αν όμως διαπιστώνουν οι εκδότες του άνθηση στην κυκλοφορία του, αυτό είναι καλό σημάδι για τη συνέχεια.

 

 

Το 2020 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και έτος της εσωστρέφειας λόγω της νέας συνθήκης. Σε τι σκέψεις σας οδήγησε αυτή η πρωτόγνωρη κατάσταση;

Είναι επιτακτική ανάγκη αναθεώρησης πολλών παραμέτρων στο χώρο του θεάματος, επομένως και του θεάτρου. Λίγη εσωστρέφεια και σκέψη δεν θα ήταν για κακό. Ζήσαμε έναν απίστευτο θεατρικό πληθωρισμό και αν το καλοψάξουμε χωρίς λόγο, αφού τίποτα καινούριο δεν κόμιζε. Τα τελευταία χρόνια αναμασιούνται και παρουσιάζονται τα ίδια και τα ίδια έργα. Απίστευτα και σε αβάσταχτη συχνότητα τα ίδια και τα ίδια. Οι ηθοποιοί δεν ερμηνεύουν πλέον, δεν προετοιμάζονται για ένα ρόλο. Μαθαίνουν διάφορα κείμενα με πανομοιότυπα τα ανακοινώνουν Δευτέρα, Τρίτη εδώ, Τετάρτη, Πέμπτη σε μια άλλη διεύθυνση, Παρασκευή, Σαββάτο κάπου αλλού. Και πάει λέγοντας. Μου κάνει εντύπωση φέτος το Καλοκαίρι με τεράστια προβλήματα στη θέαση και το συγχρωτισμό για την παρακολούθηση μιας παράστασης, κι όμως βγήκαν δεκάδες θίασοι να διεκδικήσουν κομμάτι πίτας από ποια αγορά; Χρειάζεται ανασυγκρότηση. Σκέψεις σοβαρές, Σχέδια σοβαρά και στη συνέχεια τα επόμενα βήματα. Κι εδώ που τα λέμε σχετικά με την στήριξη του κράτους, ή την μη στήριξη, ή όπως θέλετε πείτε το. Ας σταθούμε ψύχραιμοι κι ας αναλογιστούμε τι ακριβώς θέλουμε να στηρίξει το κράτος; Τι καινούριο έχουμε να καταθέσουμε αιτούμενοι τη στήριξή του;

 

Σε μια δύσκολη εκδοτική χρονιά όπως η φετινή, ποια βιβλία ξεχωρίσατε;

Λεπτή η απάντηση που πρέπει να δώσω κινδυνεύοντας να παραστήσω τον ειδήμονα ή τον πολυδιαβασμένο. Θα σταθώ μόνο σε δυο βιβλία που με συνεπήραν και είχαν κεντρικό ήρωα το ίδιο ιστορικό πρόσωπο, τον Ιωάννη Καποδίστρια. Δυο λογοτεχνικά βιβλία: Η σκιά του Κυβερνήτη, του Άρη Σφακιανάκη και το Κάτι κρυφό μυστήριο της Καρολίνας Μέρμηγκα.

 

Ο Σεπτέμβρης σηματοδοτεί την αρχή σε κάτι νέο. Ποια τα επόμενα σάς σχέδια;

Έχουμε σαν κρατούμενο την προετοιμασία της Αναπαράστασης για το πρόγραμμα των Αναλογίων και στη συνέχεια συμμετοχή συνεργασίας στη δραματική σχολή Μέλισσα και σε κάποια σεμινάρια γραφής θεατρικού έργου. Τα ωραία που είναι να έρθουν συνήθως έρχονται και μας εκπλήσσουν, ποτέ στην τέχνη δεν βγαίνει το χαρτί σε όσα προγραμματίζεις. Η τέχνη γεννιέται χωρίς πρόγραμμα ο καλλιτέχνης οφείλει να είναι έτοιμος και δοτικός. Αυτό και μόνο αρκεί.

 

 

-Ευχαριστώ για τις ερωτήσεις σας

-Κι εγώ σας ευχαριστώ πολύ κ Μέντη.

 

Γρηγόρης Δανιήλ, για το The Look.Gr

 

 

0