Συνέντευξη: Πάσχος Μανδραβέλης "Το χιούμορ εξορκίζει τις δύσκολες καταστάσεις"

Στο κείμενο που συνοδεύει το βιβλίο του, αναφέρει πως η έκδοση αυτή δεν είναι προϊόν συγγραφής αλλά ανάγνωσης κι ούτε φιλοδοξεί βέβαια να είναι ανθολόγιο. Μόνος στόχος της συλλογής αυτών των έξυπνων λόγων είναι να διασκεδάσει τους αναγνώστες του.

 

Ο δημοσιογράφος και πολιτικός σχολιαστής Πάσχος Μανδραβέλης στο βιβλίο του “Τα έξυπνα τα λόγια τα μεγάλα” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, μας παραδίδει είκοσι χρόνια μετά, εμπλουτισμένο με διπλάσιες ρήσεις, το Λεξικό του έξυπνου λόγου. Με αφορμή αυτή τη νέα έκδοση, εν μέσω καραντίνας κάναμε, νομίζω, μια περιεκτική συνέντευξη που ρίχνει φως σε πτυχές της ελληνικής κοινωνίας, αλλά πρωτίστως αφουγκράζεται την a priori αναρχικότητα που διαθέτει το χιούμορ.

 

 

– Χαίρομαι πραγματικά που σας έχουμε στη συντροφιά του The Book.Gr κ. Μανδραβέλη

– Χαρά μου να μιλάμε -έστω ηλεκτρονικώς- στην εποχή της καραντίνας.

 

 

«Τα έξυπνα τα λόγια τα μεγάλα», η νέα σας κυκλοφορία από τις εκδόσεις Μεταίχμιο που συμπληρώνει σε μεγάλο βαθμό αυτή του 1999. Μιλήστε μας γι’ αυτό το βιβλίο.

Κατά κάποιον τρόπο είναι η συνέχεια του «Είπαν», ένα «Είπαν +» ή καλύτερα ένα «Είπαν επί δύο», αφού έχει τα διπλάσια αποφθέγματα από το πρώτο. Και αυτό το βιβλίο είναι προϊόν ανάγνωσης και ουχί συγγραφής. Ό,τι έξυπνο πετυχαίνω στα διαβάσματα μου, το συλλέγω σε μια βάση δεδομένων και είκοσι χρόνια μετά την πρώτη έκδοση είχαν μαζευτεί αρκετά για μια νέα και πολύ εμπλουτισμένη.

 

Ο τίτλος του βιβλίου έμμεσα παραπέμπει στους στίχους του Νίκου Γκάτσου για το «Μάνα μου Ελλάς». Υπάρχει, εν τέλει, κάποια απόχρωση ψεύδους στη.. σοφία;

Πράγματι ο τίτλος είναι παραλλαγή του στίχου που μάς άφησε ο μέγας Νίκος Γκάτσος: «Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα, μου τα ‘πες με το πρώτο σου το γάλα…». Ο Κάρλ Κράους είχε γράψει ότι «Ο αφορισμός ποτέ δεν ταυτίζεται με την αλήθεια. Είτε είναι μισή, είτε μιάμιση αλήθεια». Ε, αυτό το βιβλίο είναι γεμάτο μισές και μιάμιση αλήθειες. Αποκλειστικό κριτήριο της επιλογής των αποφθεγμάτων ήταν το χιούμορ. Η σοφία την οποία αναφέρετε είναι το άπιαστο ιδανικό. Το απραγματοποίητο, το άπειρο. Επομένως ναι. Ο,τιδήποτε περνιέται για σοφία δεν είναι παρά ένας μασκαρεμένος αριθμός, που απέχει πολύ από το άπειρο και συνεπώς είναι ψέμα.

 

Συνέντευξη: Πάσχος Μανδραβέλης "Το χιούμορ εξορκίζει τις δύσκολες καταστάσεις"

 

Στα πάνω από 4000 έξυπνα quotes που «ανθολογούνται» τι ποσοστό αναρχίας εμπεριέχουν αναφορικά με την κοινή σκέψη;

Το χιούμορ είναι αναρχικό από την φύση του. Είναι μια μικρή επανάσταση. Σπάει τις συμβατικές νόρμες και τις ξανασυνθέτει με τρόπο που δεν το σκέφτηκε ποτέ κανείς. Για παράδειγμα: «Κάποιος με ρώτησε τι θα έκανα αν έβρισκα στον δρόμο 1.000.000 δολάρια και του απάντησα: “αν ανήκαν σε κάποιο φτωχό, θα τα επέστρεφα”».

 

Τι αποκαλύπτει, αναδρομικά, αυτός ο σημαντικός αριθμός αντιτύπων του βιβλίου;

Οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να γελάνε. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι οι εκπληκτικές κωμωδίες Τσιφόρου, Ψαθά, Σακελάριου, κ.ά. εξακολουθούν να γίνονται επιτυχίες, ασχέτως αν γυρίστηκαν την δεκαετία του ’60• σκεφτείτε 30 χρόνια πριν! Εγώ πάλι είμαι απλός μεταπράτης του χιούμορ…

 

Η πίστη σας στον άνθρωπο έχει, πιθανώς, ατονήσει μέσα στο πέρασμα των χρόνων;

Καθόλου. Εξακολουθώ να θεωρώ ότι είναι ικανός και για το χειρότερο….

 

Το χιούμορ κατά πόσο αναδομεί τις δύσκολες καταστάσεις που διάγει ο σύγχρονος Έλληνας την τελευταία 15ετία;

Το χιούμορ εξορκίζει τις δύσκολες καταστάσεις. Τις αποδομεί με ένα γέλιο. Ας σκεφτούμε μόνο ότι πριν ’60 χρόνια, όταν το μέσο εισόδημα των Ελλήνων ήταν το ένα εικοστό του σημερινού, γυρίστηκαν εξαιρετικές κωμωδίες όπως οι «Κυρίες της Αυλής», φτιάχτηκαν φοβεροί χαρακτήρες όπως ο Μπακαλόγατος Ζήκος, ο Παπατρέχας κ.λπ. Τα τελευταία 15 χρόνια περάσαμε δύσκολα, όπως λέτε, αλλά σε σχέση με τα περασμένα είκοσι. Το εκπληκτικό είναι πως δεν θυμάμαι να γυρίστηκε κάτι που να εξορκίσει τις δύσκολες ώρες που ζήσαμε αυτά τα χρόνια. Υπήρξε πολλή περισσότερη οργή από χιούμορ και αυτό ίσως λέει κάτι περισσότερο γι’ αυτά που περάσαμε.

 

Στην πολύχρονη καριέρα σας έχετε υποστεί κάποιου είδους έλεγχο όσον αφορά τη δημοσιογραφική σας τοποθέτηση;

Λέγονται πολλά για τον έλεγχο των δημοσιογράφων σχετικώς με τις πολιτικές τους τοποθετήσεις κ.λπ. Δεν είναι τόσο εκτεταμένος όσο θρυλείται, ή εγώ υπήρξα από τους τυχερούς. Πάντως η δική μου εμπειρία λέει ότι όταν το επιχείρημα έχει πίσω του δεδομένα, στοιχεία, δεν μπορεί να υπάρξει έλεγχος.

 

Συνέντευξη: Πάσχος Μανδραβέλης "Το χιούμορ εξορκίζει τις δύσκολες καταστάσεις"

 

Με την πείρα των τόσων χρόνων ποια είναι η διάγνωση σας για τον τρόπο άσκησης της δημοσιογραφίας από τους νεότερους συναδέλφους σας;

Έχουν καλύτερες σπουδές από τους δημοσιογράφους της δικής μας γενιάς πράγμα που είναι πολύ θετικό. Ελπίζω ότι αυτή η καλύτερη εκπαίδευση θα γίνει και μεγαλύτερη μόρφωση έτσι ώστε να αποκτήσουν τα ΜΜΕ το βάθος που χρειάζονται. Είμαι πάντως αισιόδοξος…

 

Στον ισχυρισμό του Οδυσσέα Ελύτη «Ο πολιτικός οφείλει να μη διαφέρει σαν αντίληψη απ’ τον καλλιτέχνη», τι θα απαντούσατε;

Ο πολιτικός πρέπει να κάνει κατά καιρούς υπερβάσεις όπως κάνουν οι καλλιτέχνες. Αλλά η βασική του δουλειά είναι άλλη. Θα έλεγα ότι ο καλλιτέχνης ασκεί την τέχνη του ιδανικού, ενώ ο πολιτικός την τέχνη του εφικτού.

 

Ανατρέχοντας στα συλλεχθέντα αποφθέγματα παρατηρεί κανείς μια ευρεία γκάμα αναγνώσεων. Ποια, λοιπόν,  ελληνικά βιβλία έχετε κατατάξει σε περίοπτη θέση στη ζωή σας;

Πολλά. Νίκος Καζαντζάκης, Γιάννης Σκαρίμπας, Άρης Αλεξάνδρου, Θανάσης Βαλτινός, Σώτη Τριανταφύλλου, Χρήστος Χωμενίδης. Πάρα πολλά…

 

Λίγο πριν το τέλος θα ήθελα να σας ρωτήσω σε ποιες θεματικές του βιβλίου σας θα πρέπει να ενσκήψει περισσότερο ο σημερινός Έλληνας; Με άλλα λόγια πάνω σε ποιες «έννοιες»  χρειάζεται περισσότερο να προβληματιστεί;

Την έννοια της υπευθυνότητας που είναι προϋπόθεση για την κοινωνικότητα. Στην Ελλάδα έχουμε πολύ «κοινωνισμό», ρητορείες δηλαδή για σοσιαλισμό, κομμουνισμό κ.λπ. αλλά λίγη κοινωνία με την έννοια της τήρησης εκείνων των κανόνων που κάνουν την κοινωνία εφικτή.

 

-Σας ευχαριστώ πάρα πολύ κ. Μανδραβέλη γι’ αυτή τη συζήτηση.

-Εγώ ευχαριστώ. Χάρηκα την κουβέντα μας…

 

Γρηγόρης Δανιήλ, για το The Look.Gr

 

2