Τη σειρά δοκιμίων Altera Pars συνεχίζει ένα κείμενο της Αλεξάνδρας Μπακονίκα σχετικά με την ποιητική της πορεία.
Κείμενο: Αλεξάνδρα Μπακονίκα
Δημοσίευσα την πρώτη ποιητική συλλογή μου με τον τίτλο «Ανοικτή γραμμή» το 1984 από τις εκδόσεις Διαγωνίου του Ντίνου Χριστιανόπουλου. Όταν του έδειξα τα ποιήματά μου, ήταν ο ίδιος που μου πρότεινε να εκδοθούν, κι αυτό από μόνο του, γνώριζα πόσο αυστηρός ήταν στις επιλογές του, αναπτέρωσε την εμπιστοσύνη για τις δυνατότητές μου να προχωρήσω στην ποίηση. Όμως στο βάθος ήμουν ανήσυχη, κάτι με έτρωγε, ένιωθα ότι δεν είχα βρει το προσωπικό μου ύφος. Κι ακόμα περισσότερο δεν ήξερα πού έπρεπε να βασίζομαι για τις εμπνεύσεις μου, ποια συναισθήματα και καταστάσεις θα μου έδιναν υλικό για να συνεχίσω στην ποίηση. Αυτή η ανησυχία μου δεν έπαυε να ρίχνει τη σκιά της, με περικύκλωνε κάτι σαν τέλμα, μια αδυναμία να ξεπεράσω αδιέξοδα. Αναπόφευκτα ήρθε η στιγμή που αποφάσισα να σταματήσω να γράφω στίχους.
Καμιά φορά η τύχη έρχεται απρόσκλητα και μας δίνει το χέρι με αποτέλεσμα το τέλμα και τα αδιέξοδα να κάνουν στην άκρη, να εξαφανίζονται. Το χέρι της τύχης για μένα ήταν ένα βιβλίο δοκιμίων του μεγάλου Άγγλου συγγραφέα D.H. Laurence. Σε ένα από τα θαυμάσια αυτά δοκίμια έκανε διεξοδική ανάλυση της προσφοράς του Σεζάν στην ανανέωση της ζωγραφικής. Ανέλυε σε βάθος και με τρομερή οξυδέρκεια τον τρόπο που ο ζωγράφος προσέγγιζε τα θέματά του, πόσο αριστοτεχνικά χάριζε μεθυστική απόλαυση με το εμβληματικό έργο του. Το βιβλίο δεν κυκλοφορούσε στην Ελλάδα, ήταν αγορασμένο από τον άνδρα μου όταν σπούδαζε στην Αγγλία. Τυχαία το ανέσυρα από το ράφι της βιβλιοθήκης μας και ήμουν πανευτυχής που είχα την ευχέρεια να απολαύσω την ανάγνωσή του με τη επαρκή γνώση που διέθετα στα Αγγλικά. Τη στιγμή που τυχαία ανέσυρα και διάβασα το συγκεκριμένο βιβλίο έγινε η μεγάλη ανατροπή, είδα φως μπροστά μου, κατάλαβα πού θα βασιζόμουν και πώς θα μπορούσα να αναπτύξω άριστα κάθε συγκινησιακή μου φόρτιση μέσα από τους στίχους μου. Αυτό το τόσο ευνοϊκό για μένα δώρο της τύχης το θεωρό καταλυτικό για την ποιητική μου πορεία και πάντα το φέρνω στο νου μου όσα χρόνια κι αν έχουν περάσει. Και πόσο μάλλον αν αναλογιστεί κανείς ότι έχω ήδη εκδώσει 10 ποιητικές συλλογές και το σύνολο των δημοσιευμένων και ανέκδοτων ποιημάτων μου ανέρχεται στον αριθμό των 420 περίπου, κάτι διόλου ευκαταφρόνητο.
Προχωρώντας στην δεύτερη ποιητική μου συλλογή «Το γυμνό ζευγάρια» το 1990, πάλι από τις εκδόσεις Διαγωνίου, είχα πλέον κατορθώσει να βρω το δικό μου προσωπικό ύφος και ως προς το περιεχόμενο και ως προς τη μορφή. Όμως στο χρονικό διάστημα ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη συλλογή μου για πρώτη φορά ένιωσα το τράνταγμα, τον σεισμό της καταβύθισης στον εσώτερο εαυτό μου. Βγήκαν στην επιφάνεια σκοτεινές πτυχές που η αλήθεια τους ήταν συντριπτική για μένα, και για ένα διάστημα πάλευα να απαλλαγώ από τη μέγγενη καταθλιπτικών τάσεων, που τελικά με προσπάθεια κατόρθωσα να υπερνικήσω. Η τέχνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ενδοσκόπηση του πιο μύχιου εαυτού μας, και προϋποθέτει δύναμη ψυχής να αντέξεις αυτή τη δοκιμασία, να βγεις αλώβητος έχοντας περάσει από τους λαβύρινθους του υποσυνείδητου. Μια δοκιμασία που ενδέχεται να σε ρίξει σε άγρια βράχια, αλλά ενδέχεται εντελώς ανέλπιστα και να σου χαρίσει πολύτιμους θησαυρούς, να φέρει στο φως ένα ανεξάντλητο πολύτιμο υλικό για τη σύνθεση ποίησης. Κι όπως σε κάθε δοκιμασία, το πιο απαραίτητο είναι να διαθέτεις μεγάλα αποθέματα ενέργειας. Η ποίηση είναι δοκιμασία που ενδέχεται να σε διαλύσει αν δεν διαθέτεις πηγές ενέργειας που σε τροφοδοτούν σε κάθε σου βήμα. Όμως εκτός από δοκιμασία η ποίηση είναι ένα είδος λύτρωσης και κυρίως για δύο λόγους. Ο πρώτος συνδέεται με τη χαρά να της δημιουργίας κι ο δεύτερος με την απόλαυση ότι έφερες στο φως τα πιο κρυφά μυστικά του υποσυνείδητου, όσα κρατούνται βαθιά κρυμμένα. Γιατί η τέχνη του λόγου έχει στόχο την ειλικρινή εξομολόγηση, ειδικεύεται στις πιο βαθιές εξορύξεις του εσώτερου εαυτού μας.
Με τη δεύτερη ποιητική μου συλλογή αρχίζει ριζικά να αλλάζει η γραφή μου. Και χρησιμοποιώ τη λέξη ριζικά γιατί το ερωτικό στοιχείο προβάλλει ως κυρίαρχο θέμα, όχι μόνο ως προς την συναισθηματική του πλευρά, αλλά και την αισθησιακή, σωματική του διάσταση. Άρχισα να γράφω τολμηρά για την σεξουαλικότητα στον έρωτα και θυμάμαι πόσο μου έκανε εντύπωση αυτό που άκουσα από μια καθηγήτρια πανεπιστημίου του φιλολογικού τμήματος, που όταν για πρώτη φορά κάπου συναντηθήκαμε και μας σύστησαν μου είπε: ώστε λοιπόν δεν είσαι άνδρας αλλά γυναίκα, όταν διάβαζα τα ερωτικά σου ποιήματα σε περιοδικά λόγω της τολμηρότητάς τους νόμιζα ότι τα έγραφε άνδρας και χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Μπακονίκα.
Παράλληλα με το ερωτικό στοιχείο από την τέταρτη συλλογή μου με τον τίτλο «Παρακαταθήκη ηδυπάθειας», το 2002, ήδη άρχισα να επεκτείνομαι και σε θέματα κοινωνικού περιεχομένου. Αυτή η θεματική διεύρυνση έχει φτάσει στο μεγαλύτερο άνοιγμά της και με τις επόμενες ποιητικές μου συλλογές που ακολούθησαν. Εκτός από τις σχέσεις εξουσίας -ένα στοιχείο της ζωής που ανέκαθεν με ενδιέφερε και το πρόβαλα στις περισσότερες συλλογές μου- αρχίζω πια να εκθέτω «τα πιο γυμνά μου κόκκαλα» και σε άλλα εξίσου καίριας σημασίας θέματα, όπως η μοναξιά, η αποξένωση, ο κυνισμός, η έπαρση, η απόγνωσης, η οδύνη, η δαιμονική ασχήμια του κακού και της βίας. Δεν είχα βάλει επί τούτοις στόχο να επεκταθώ σε αυτά τα θέματα. Έγινε εντελώς αυθόρμητα χωρίς κι εγώ η ίδια να το καταλάβω. Η συσσώρευση βιωμάτων και εμπειριών μέσα στα χρόνια μού έδωσαν τη δυνατότητα να προσεγγίσω εκ των ένδον αυτές τις καταστάσεις και τα αισθήματα που μου δημιούργησαν. Αναμφίβολα, παρά τη σκληρότητάς τους είναι θέματα που με άγγιζαν βαθιά, όμως πρέπει να τονίσω ότι σε αντίστιξη απέναντί τους δεν παρέλειπα να καταθέτω ποιήματα έντονης ανάγκης για ανθρωπιά, τρυφερότητα, αναπτέρωση κι αγαλλίαση πνεύματος.
Πιστεύω ότι γράφουμε ποίηση για ό,τι μας καίει και μας συγκλονίζει. Κι ό,τι μας συγκλονίζει ενσωματώνει μεγάλο φορτίο έντασης σαν μια ηλεκτρική εκκένωση. Αν το ποίημα έχει μικρό μέγεθος σε σχέση με τα είδη της πρόζας, η δύναμη του αντισταθμίζεται από την ένταση συγκίνησης που προκαλεί και βαθιά μας καθηλώνει.
Επιδιώκω το συγκλονιστικό, το πρωτότυπο, το τολμηρό στην ποίησή μου, σε μια ευρεία γκάμα θεμάτων που εμπεριέχουν έναν πυρακτωμένο βαθμό έντασης, χωρίς καμία απολύτως τάση εκζήτησης κι επιδερμικού εντυπωσιασμού.
Τα ποιήματα της καινούργιας ποιητικής μου συλλογής με τον τίτλο «Ντελικάτη γυναίκα» περιλαμβάνουν ερωτικά και κοινωνικά ποιήματα, αλλά και ποιήματα για τον θάνατο. Η δεύτερη ενότητα της συλλογής αναφέρεται αποκλειστικά στην πορεία της ασθένειας προσφιλούς οικογενειακού μου προσώπου, της αγαπημένης μου κόρης Ιουλίας, στην οποία είναι αφιερωμένη όλη η συλλογή. Αν θα ήταν να εκφράσω με στίχους τον δικό μου θάνατο παλεύοντας με μια ανίατη ασθένεια, το εκφράζω με οδύνη και πόνο ψυχής σε αυτό το βιβλίο. Μέσα από την ασθένεια της κόρης μου έζησα στο σώμα μου τη δικής της αρρώστια. Μέσα από την γενναία πάλη της να υπερνικήσει την ασθένεια, έζησα και τη δική μου πάλη να αντιμάχομαι το αδυσώπητο πλησίασμα του θανάτου που κατασπάραζε το σώμα και την ψυχή του παιδιού μου, και με την ίδια ένταση το σώμα και την δική μου ψυχή. Η πιο γενναία στάση στη ζωή του ανθρώπου είναι να τολμήσει να δώσει μάχη ενάντια στον θάνατο, Και αυτή τη γενναία στάση ενάντια στο δυσθεώρητο φάσμα του θανάτου την κατέγραψα στην ποίησή μου.
Η τελευταία ποιητική συλλογή της Αλεξάνδρας Μπακονίκα «Ντελικάτη γυναίκα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις
5