Καστοριάδης: ο μεγαλύτερος Έλληνας μετά τον Αριστοτέλη. ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ: Προσωπική Μαρτυρία για τον Καστοριάδη του ΔΗΜΗΤΡΗ ΕΛΕΑ.

 

O Κορνήλιος Καστοριάδης (1922-1997) είναι ο μεγαλύτερος Έλληνας μετά τον Αριστοτέλη. Πριν λίγα χρόνια, εκδόθηκε η Προσωπική Μαρτυρία για τον Καστοριάδη σε μία εποχή που υπάρχει ανάγκη για καινούργιους καστοριάδηδες. Το βιβλίο φωτίζει τον άνθρωπο Καστοριάδη, που ο Δημήτρης Ελέας γνώρισε προσωπικά, αλλά και τις ιδέες για τις οποίες πολέμησε με σθένος στη ζωή του.

 

 

Το υποδέχθηκαν τότε, με κείμενά τους ο Γιώργος Η. Ηλιόπουλος και ο Δημοσθένης Δαββέτας, που έγραψαν μεταξύ άλλων:

Το βιβλίο Ιδιωτικός Κορνήλιος του Δημήτρη Ελέα παρέχει μιαν ιδιάζουσα και από ορισμένες απόψεις προνομιούχο οδό πρόσβασης στη μελέτη του βίου και του στοχασμού ενός από τους κορυφαίους διανοητές της εποχής και του μέλλοντός μας.

Ασφαλώς πολλές παρόμοιες και παράλληλες ιστορίες γνωριμίας, προσέγγισης και εξοικείωσης με σημαντικές προσωπικότητες του πνεύματος, των τεχνών και του δημόσιου βίου είναι δυνατό να ανιχνευθούν στη σφαίρα των νεανικών βιωμάτων πολλών από τους ανθρώπους που μεγαλώνουν με τη ζωογόνο δύναμη των ενδιαφερόντων τους για έναν ή περισσότερους από αυτούς τους τομείς.

Στην περίπτωση του Δημήτρη Ελέα η επιθυμία ολοκληρωμένης καταγραφής της συνάντησης με τον στοχασμό και το πρόσωπο του Κορνήλιου Καστοριάδη συμπίπτει με την εσωτερική ανάγκη του για πρωτότυπη ενασχόληση με όλους αυτούς τους τομείς της ανθρώπινης κοινωνικής υπόστασης. Η πολιτική φιλοσοφία του Ευρωπαίου Καστοριάδη, αδιόρατα παρούσα και έμμεσα υποδηλούμενη σε πολλές στιγμές βιωματικής καταγραφής, εισχωρεί διακριτικά στις γραμμές ενός αβίαστα γραμμένου λογοτεχνικού ημερολογίου, προκειμένου να υπογραμμιστεί η σημασία της για την οικουμενική πορεία και τις επερχόμενες τύχες του σημερινού ανθρώπου. Την αγωνία για τις τύχες αυτές βιώνει ο συγγραφέας ήδη από την εποχή της πρώτης επιστολής του προς τον φιλόσοφο, ενώ η προσδοκία για ουσιαστική συμβολή του στοχασμού του Καστοριάδη στην αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων της εποχής τον καθοδηγεί σε όλη τη φάση της άμεσης γνωριμίας και των επαφών μαζί του. Η αδόκητη τελευτή του φιλοσόφου παίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο, δευτερευόντως ως προσδιορισμένο βιολογικό γεγονός και πρωτίστως ως απαρχή μιας βαθύτερα βιωματικής σχέσης με μία πνευματική κληρονομιά που καθίσταται διαρκώς και πιο οικεία· για τούτη την κληρονομιά θα λέγαμε, παραφράζοντας γνωστή ρήση του Ζαν Πωλ Σαρτρ (Jean Paul Sartre), ότι είναι καταδικασμένη να ζει μέσα στην επικαιρότητά της.

Το μυστικό της επικαιρότητας του καστοριαδικού στοχασμού δεν είναι άλλο από το ότι οι άνθρωποι ως νοήμονα και κοινωνικά όντα δεν παύουν να πράττουν με βάση ορισμένες σταθερές και νομοτέλειες που αποτέλεσαν αντικείμενο επαρκούς ανάλυσης από τους Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Μαρξ και Φρόιντ, εξέχοντες στοχαστές του παρελθόντος με τους οποίους διαλέχθηκε εις βάθος ο Καστοριάδης και τον καθόρισαν στο πλαίσιο διαρκών εγχειρημάτων αναμέτρησης και χειραφέτησης. Όπως ο ίδιος επιχειρούσε διαρκώς να στρέφει το θεωρητικό του βλέμμα πέρα από τον ορίζοντα των παραδεδομένων θεωριών, έτσι και οι όποιοι μαθητές του, με την ευρεία έννοια, καθίστανται δημιουργικοί συνεχιστές στον βαθμό που επιχειρούν διαρκώς, με τη βοήθεια των θεωρητικών εργαλείων που τους κληροδότησε, να διαπεράσουν την επιφάνεια των πραγμάτων και να γνωρίσουν τα «προσιόντα» του καβαφικού στίχου. Στην πορεία αυτή είναι αναγκαίο, όπως ο Ανταίος του μύθου, να επιστρέφουν διαρκώς στη γήινη ρίζα των πρωτογενών αξιών της ομορφιάς, της αισιοδοξίας, της υπευθυνότητας, της πίστης στη δυνατότητα του ανθρώπου για τελειοποίηση. Θεωρώ ότι ο Δημήτρης Ελέας διακατέχεται από μια βαθιά βιωματική σχέση με τούτες τις αξίες, κάτι που θα εξηγούσε επαρκώς τη μακρόχρονη ενασχόλησή του με τα διάφορα πνευματικά και πρακτικά του σχέδια. Θα εξηγούσε επίσης και την εκ πρώτης όψεως μυστικιστική σχέση του με την «πέτρα του φιλοσόφου» στο παρόν αφήγημα, με την έννοια ότι αυτή δεν αποτελεί αφελές αντικείμενο λατρείας, αλλά έναν χειροπιαστό συμβολισμό της γήινης πηγής της ακτινοβολίας ενός μέλλοντος «ανθρώπινου πολύ ανθρώπινου», για το οποίο μόχθησαν προσωπικότητες όπως ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Η γνωριμία με τον Καστοριάδη αποτελεί κορυφαία θετική στιγμή για όσους αναζητούν φωτεινές προσωπικότητες, εκείνους τους ανθρώπους που επιλέγουν να ζουν μέσα από το έργο τους και εκ πεποιθήσεως αποφεύγουν, στο μέτρο του δυνατού τουλάχιστον, τις παγίδες της προσωπικής και δημόσιας εξιδανίκευσης. (Πρόλογος: Γιώργος Η. Ηλιόπουλος.)

 

 

Το βιβλίο Ιδιωτικός Κορνήλιος, πέρα από τη δυνατότητα που δίνει στον αναγνώστη για πρόσβαση στη ζωή και τον στοχασμό, του κορυφαίου σύγχρονου διανοητή, Κορνήλιου Καστοριάδη, επίσης, μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε την αξία του «πραγματικού», στη δημιουργική γραφή.

Το κείμενο του Δημήτρη Ελέα έχει την ικανότητα να χρησιμοποιεί το ντοκουμέντο ως εργαλείο με διπλή ιδιότητα: από τη μία βρίσκεται η προσωπική μαρτυρία του συγγραφέα του βιβλίου και από την άλλη επιτυγχάνεται, μέσα από τεκμήρια βιωματικά, μία ανθρώπινη καθημερινή προσέγγιση της φιλοσοφίας του Κορνήλιου Καστοριάδη. Το διαχρονικό και το επίκαιρο συνυπάρχουν θυμίζοντας τη φράση του Μπωντλαίρ ότι το διαχρονικό, το αιώνιο, αναδύονται μέσα από το επίκαιρο, χάρις στη δουλειά του μοντέρνου ανθρώπου. Και είναι αυτός ο συνδυασμός που γίνεται πραγματικότητα μέσα από την ανάγνωση του κειμένου: διαπιστώνουμε σε τι μεγάλο βαθμό μπορεί ο Κορνήλιος Καστοριάδης να συνδυάζει το κλασσικό, το διαχρονικό και το σύγχρονα επίκαιρο. Για να επιτευχθεί αυτό, ο Δημήτρης Ελέας κάνει χρήση ενός «λογοτεχνικού» είδους αυτού του ημερολογίου. Μέσα από το βιωματικό τεκμήριο και την κατάθεση απόψεων, στοχασμών σε εξομολογητικό ύφος, επιτυγχάνεται η αντιμετώπιση μεγάλων αγωνιωδών προβλημάτων της εποχής με λογοτεχνική ικανότητα. Ο εύστοχος λόγος, η παρατήρηση, το ντοκουμέντο, η μαρτυρία, και η δημιουργική γραφή, μπορούν να φανερώνουν τη δύναμη της Ιστορίας, την κλασσική παιδεία, τη νεωτερική αύρα, την πρωτοποριακή (avant-garde) στάση, τον βιωματικό στοχασμό, αλλά και τη βαθιά ρίζα με το παρόν, που έχει στο έργο του ο Κορνήλιος Καστοριάδης.

Μέσα από το βιβλίο του Δημήτρη Ελέα, ο Κορνήλιος Καστοριάδης αναδύεται όπως πραγματικά είναι: οξυδερκής, ετοιμόλογος, ακριβής, ευρηματικός, ερευνητικός, διαπλαστικός, φωτεινός, εκ βαθέων κοινωνικός, υπεύθυνος, αισιόδοξος, και ικανός να μεταπλάθει το παρελθόν σε ενεργητικό παρόν. Το πνευματικό είναι αδιαχώριστο από το καθημερινό στη δουλειά του Κορνήλιου Καστοριάδη. Όπως και το φανταστικό από το πραγματικό. Και αυτό μας το δίνει ο Δημήτρης Ελέας με μία γραφή άμεση, κατανοητή γεμάτη ακριβείς πληροφορίες. Πρόκειται για ένα εγχειρίδιο οδηγό που βοηθά στην προσέγγιση του μεγάλου σύγχρονου Έλληνα φιλοσόφου. (Εισαγωγή: Δημοσθένης Δαββέτας.)

 

 

Ο Γιώργος Η. Ηλιόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1965 και είναι Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Freie Universität Βερολίνου. Είναι συγγραφέας και μεταφραστής. Έχει μεταφράσει στα ελληνικά, μεταξύ άλλων, έργα των Georg Hegel, Martin Heidegger και Hans-Georg Gadamer.

Ο Δημοσθένης Δαββέτας γεννήθηκε στην Αθήνα και σήμερα ζει και εργάζεται μεταξύ Παρισιού και Αθήνας. Είναι Διδάκτωρ Αισθητικής του Πανεπιστημίου PARIS VIII. Είναι συγγραφέας, εικαστικός καλλιτέχνης και σύμβουλος του Πρωθυπουργού σε θέματα Πολιτισμού.

O Δημήτρης Ελέας [Dimitris Eleas] σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Λονδίνο και είναι συγγραφέας, ερευνητής και πολιτικός ακτιβιστής που ζει στη Νέα Υόρκη. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με θέματα, όπως: το Ολοκαύτωμα, ο Ελληνισμός, η σύγχρονη Αμερική, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, η καστοριαδική σκέψη και «το εστιατόριο ως χώρος». Το e-mail του είναι: dimitris.eleas@gmail.com.

===============

 

ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ: Προσωπική Μαρτυρία για τον Καστοριάδη

του ΔΗΜΗΤΡΗ ΕΛΕΑ
Πρόλογος: Γιώργος Η. Ηλιόπουλος

Εισαγωγή: Δημοσθένης Δαββέτας

ISBN 978-618-5011-69-7
Εκδόσεις Αγγελάκη, [Αθήνα 2014] [Aθήνα 2021]
Σελίδες 160, σχήμα 14x21cm, τιμή 10,50 Ευρώ

 

 

1