«Το αρκτικό γλαρόνι κάνει το μεγαλύτερο μεταναστευτικό ταξίδι απ’ όλα τα ζώα. Πετάει από την Αρκτική ως την Ανταρκτική κι έπειτα πάλι πίσω μέσα σ’ ένα χρόνο»
Η Φράνι Στόουν-Λιντς φτάνει στην Γροιλανδία για να παρατηρήσει τα τελευταία αρκτικά γλαρόνια στο μεταναστευτικό τους ταξίδι στην Ανταρκτική. Πείθοντας τον καπετάνιο του αλιευτικού πλοίου «ΣΑΓΚΑΝΙ» με την υπόσχεση μιας μεγάλης ψαριάς θα ξεκινήσει παράλληλα με την παρακολούθηση των γλαρονιών, το ταξίδι της αναζήτησης στην μνήμη. Ένα περίεργο παιχνίδι, όπου το παρόν ζητά τις απαντήσεις στο παρελθόν, διαδραματίζεται μπροστά στον αναγνώστη γνωστοποιώντας του ότι η Φράνι κάθε άλλο παρά μια τυπική ηρωίδα μυθιστορήματος είναι.
Ο Ένις, ο Άνικ, ο Μαλαχάι και ο Ντέι, η Λέα, ο Σάμιουελ και ο Μπάζιλ, οι άνθρωποι του πληρώματος θα συναντήσουν στις σελίδες του βιβλίου «Πριν χαθούν τα πουλιά» που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, τον σύζυγο της Φράνι, Νάιαλ, Καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Δουβλίνου, τη γιαγιά της στην Αυστραλία Ίντιθ, τον παππού της Τζον στο Ντόλιν της Ιρλανδίας κι άλλα πρόσωπα ακόμη που εμπλέκονται στη ζωή της δημιουργώντας ένα περίεργο συνάμα και συναρπαστικό ανθρώπινο παζλ, όπου η άλλη πλευρά των γεγονότων με τη σκοτεινότητα που τη διακρίνει χαράζει τελεσίδικα τις αποφάσεις με ανεξίτηλες μονοκοντυλιές.
«Βλέπω τις πατημασιές που ακολούθησε. Δεν ανήκουν σ’ εμένα, αλλά στη γυναίκα που μένει εντός μου, αυτή που θέλει τόσο πολύ την άγρια φύση ώστε κάθε βράδυ χώνεται κρυφά κάτω από το δέρμα μου. Αν δεν μπορεί να ζήσει στη φύση, έχω μερικές φορές την εντύπωση πως έχει στόχο τον θάνατο μου. Οτιδήποτε την απελευθερώνει».
Κι είναι η Φράνυ, που ξυπνά κρεμασμένη σε μια τρίχινη σκάλα ενός αλιευτικού, όπως επίσης είναι μονόδρομος το δέσιμο του χεριού της κατά τη διάρκεια του ύπνου για την προστασία της ίδιας και των άλλων, όπως και τα μαθήματα αυτοάμυνας που της έμαθε η συγκρατούμενη της, Μπεθ στις γυναικείες φυλακές της Ιρλανδίας που κάποια χρόνια μετά της χαρίζουν τη ζωή στην κατά μέτωπο επίθεση που της έκανε ένας διαδηλωτής στη Νέα Γη του Καναδά. Μια ακτιβίστρια, λοιπόν, σε λάθος πλευρά ή μια λάθος ταυτότητα με στοιχεία χαμένα στις μέρες της παιδικής της ζωής; Ίσως το λάθος των δέκα μόλις χρόνων της απουσίας τριών ημερών από το σπίτι της, που σηματοδότησε την εξαφάνιση της μητέρας της, να άνοιξε την πόρτα στην απόγνωση. Η μήπως όχι;
Η περιπλανώμενη φύση της, έρμαιο μιας κατεστραμμένης ψυχής ψάχνει σ’ αυτό το ταξίδι τη λύτρωση μέσω των απαντήσεων. Ένα συναπάντημα δύο ψυχών κάπου εκεί στο Νότο που θα ολοκληρώσει τον κύκλο που ξεκίνησε τότε, αυτή ως καθαρίστρια με τον καθηγητή ορνιθολογίας, τον μετέπειτα σύζυγο της που την ώθησε να φτάσει ως το Τρόντχαϊμ της Νορβηγίας και μετά στη Γροιλανδία με τελικό προορισμό την Ανταρκτική για να γευτεί την ελευθερία και τη σωτηρία των πουλιών παράλληλα με τη σωτηρία του πνεύματός της.
«Δυο κόσμοι υπάρχουν. Ο ένας είναι φτιαγμένος από νερό και γη, από πετρώματα και ορυκτά. Έχει πυρήνα, μανδύα και φλοιό και οξυγόνο για ν’ ανασάνει κανείς. Ο άλλος είναι φτιαγμένος από φόβο»
Κάποια κοράκια, κατά την παιδική της ηλικία, εξαργύρωναν τη τροφή που τους χάριζε η μικρή Φράνι καθημερινά, φέρνοντάς της γυαλιστερά χαρτάκια, χρωματιστές μπάλες μαζί με ένα φαρδύ περιτύλιγμα μαγείας που έδιωχνε μακριά το φόβο και τους παιδικούς εφιάλτες. Στη Φράνι όμως των προεφηβικών και ενήλικων χρόνων ο φόβος σκιάζει κάθε μέρα τη φύση της. Άλλωστε τα κοράκια ως είδος έχουν πια εξαφανιστεί.
Στο «Πριν χαθούν τα πουλιά» απεικονίζεται ένας κόσμος όπου τα ζώα έχουν εκλείψει κι η ξενάγηση γκρουπ τουριστών στα εναπομείναντα δάση αποτελεί καθημερινότητα. Ένας κόσμος όχι πολύ μακρινός από τον σημερινό που του ‘χουν μείνει ελάχιστα περιθώρια ουσιαστικής ενδοσκόπησης και οριστικών, για το καλό της γης, αποφάσεων. Όσο κι αν ξενίζει η εικόνα της ανακάλυψης μιας γκρίζας λύκαινας ή των ελάχιστων αρκτικών γλαρονιών ή της εξαφάνισης των κορακιών και πολλών άλλων ζώων, όπως και των ψαριών στους ωκεανούς, το βιβλίο δίνει το ξεκάθαρο μήνυμα πως η κλιματική αλλαγή είναι εδώ. Μια μη ελεγχόμενη και προς το παρόν μη αναστρέψιμη πορεία του κόσμου εξαιτίας της ανθρώπινης κτηνώδους ασυδοσίας.
Σε ένα τέτοιο βιβλίο-προθάλαμο ειλικρινούς μας μεταμέλειας, για όσα δεινά έχουμε επιφέρει στη φύση, το κυνήγι των απαντήσεων που ανασύρει μυστικές πόρτες στη ζωή της Φράνι, η Charlotte McConaghy το παρουσιάζει με τον μανδύα του σασπένς στο οποίο συνηγορεί κι η ενδιαφέρουσα από πολλές απόψεις αυτοδιηγητική αφήγηση που ακολουθεί στο κείμενο της με τις συχνές αναλήψεις. Αυτές οι αναδρομές φωτίζουν τα σκοτεινά σημεία των διαδρομών σε ένα άρτιο από πολλές πλευρές μυθιστορηματικό λαβύρινθο. Κάθε φράση στο κείμενο αναλαμβάνει μια σημαντική λογοτεχνική πρωτοβουλία που η μεταφράστριά του Κλαίρη Παπαμιχαήλ την καθρεφτίζει μέσω της εξαιρετικής μεταφραστικής της εργασίας. Από την άλλη μια ενδεχόμενη μελλοντική οπτικοποίησή του με βάζει σε σκέψεις για την αδυναμία μετάδοσης αυτού του απαστράπτοντος λογοτεχνικού ύφους που διαχέει το κείμενο της Αυστραλιανής συγγραφέως σε αυτό το πρώτο της βιβλίο ενηλίκων.
Η πλειονότητα των ανθρώπων και δη των ισχυρών κωφεύει μπροστά στα σήματα κινδύνου που έχει σημάνει ο πλανήτης εδώ και πολλές δεκαετίες. Κι αν το περιοδικό Time to 1988 είχε στο εξώφυλλο της τη Γη σε κίνδυνο ως το πρόσωπο της χρονιάς, χρειάστηκαν να μεσολαβήσουν κάμποσα χρόνια πολλές κι αλλεπάλληλες διαδηλώσεις κι αγώνες οργανισμών ώστε να αποτελέσει η γη έναν ουσιαστικό συνομιλητή στο τραπέζι των αποφάσεων, ίσως γιατί όπως είχε πει κι ο Ούγκο Τσάβεζ (Πρόεδρος της Βενεζουέλας) στη σύνοδο της Κοπεγχάγης για την κλιματική αλλαγή το 2009, «Αν το κλίμα ήταν τράπεζα, θα το είχατε ήδη σώσει». Όσο κι αν ηχεί βαρύγδουπη η δήλωση αυτή είναι η αλήθεια. Διότι παρ’ όλες τις διακηρύξεις και τις όποιες αποφάσεις τίποτα ουσιαστικό δεν έχει συμβεί, αφού όλες προσκρούουν μπροστά στα συμφέροντα των χωρών. Αξίζει να σημειωθεί πως πέρυσι για 50η φορά στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός πολιτικοί, μάνατζερ και ακτιβιστές αναζήτησαν, μέσα από το διάλογο, απαντήσεις σε παγκόσμια προβλήματα. Η 17χρονη Γκρέτα Τούνμπεργκ είχε μονοπωλήσει το ενδιαφέρον του Παγκόσμιου Φόρουμ όπως και το 2019 καθώς είχε δηλώσει τότε στους 3.000 πολιτικούς, οικονομικούς παράγοντες και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών «θέλω να πανικοβληθείτε διότι η γη, το σπίτι μας φλέγεται… δεν θέλουμε να ληφθούν αποφάσεις για το κλίμα το 2021, το 2030 ή το 2050. Τις θέλουμε τώρα!». Ο Πλανήτης έχει σημάνει συναγερμό από καιρό: Ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω!
Το βιβλίο αυτό, λοιπόν, είναι μια ακόμη κραυγή διαμαρτυρίας, ένα παράθυρο επικοινωνίας με το κοντινό μας μέλλον. Μια συλλογή στοιχείων του τι θα αντιμετωπίσουμε οσονούπω. Μια διαφορετική, ίσως, διατύπωση του αριστοτελικού «Εν πάσι γαρ τοις φυσικοίς ενεστί τι θαυμαστόν» (Σε όλα τα πράγματα στη φύση υπάρχει κάτι άξιο θαυμασμού). Μένει να ανακαλύψουμε τα ουσιώδη σε αυτή μας την πορεία. Γιατί στο μυστήριο που καλείται ζωή, η συλλογή αυτών των στοιχείων νομιμοποιεί τη διαδρομή μας.
«Η μαμά μου έλεγε παλιά να γυρεύω στοιχεία.
-Στοιχεία για ποιο πράγμα, ρώτησα την πρώτη φορά
-Για τη ζωή. Είναι κρυμμένα παντού»
2