«…έρωτας αγνός κι απροσποίητος. Αγάπη εξιδανικευμένη σαν όνειρο, ορμή σωματική που μας ερεθίζει και μας σπρώχνει στο παιχνίδι της σάρκας. Πόθοι, απολαύσεις, ηδονές και μετά το τίμημα- οδυνηρό μα ευλογημένο».
Αυτά τα λόγια αποτελούν μέρος του εισαγωγικού σημειώματος του πολυβραβευμένου ποιητή μας, Στρατή Πασχάλη για το βιβλίο «Του έρωτα και της αγάπης», μια ιδιαίτερη ανθολογία που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Ο σημαντικός αυτός ποιητής μας επιλέγει σε ένα καλαίσθητο και συνάμα λιτό βιβλίο, ποιήματα από την Σαπφώ μέχρι τον Ρεμπώ. Η έκδοση περιλαμβάνει ποιήματα που μετέφρασε ο ίδιος κατά καιρούς, αλλά και κάποια που μετέφρασε ειδικά γι’ αυτή την έκδοση. Δυο μόνο, το “sie liebten sich beide…” του Heinrich Heine σε μετάφραση του Κ.Γ. Καρυωτάκη και ένα απόσπασμα από το «Τροπάριο» της Κασσιανής σε μετάφραση του Κωστή Παλαμά, δεν αποτελούν μεταφραστική του εργασία.
Ο αναγνώστης θα έρθει σε επαφή με στίχους των Αλκαίου, Σαπφούς, Αρχίλοχου, Οράτιου, Οβίδιου, Συμεώνος του μυστικού, Τζελαλεντίν Ρουμί, Dante, Guillaume de Machaut, Pierre de Ronsard, William Shakespeare, Γεωργίου Χορτάτση, Tristan l’ Hermite, George Gordon Byron, John Keats, Ανδρέα Κάλβου, Heinrich Heine, Διονυσίου Σολωμού, Αλέξανδρου Πούσκιν, Victor Hugo, Gérard de Nerval, Leconte de Lisle, Maurice Bouchor, Konstantin Dmitriyevich Balmont, Jean Lahor, Paul Verlaine, Stéphane Mallarmé, Arthur Rimbaud, Κ.Π.Καβάφη, Ephraim Mikhael, Μιλτιάδη Μαλακάση, Μαρίνας Τσβετάγιεβα, Σεργκέι Γεσένιν, Κ.Γ. Καρυωτάκη, Μαρίας Πολυδούρη και Γιώργου Σαραντάρη. Τη συλλογή συμπληρώνουν και κάποιοι χαρακτηριστικοί στίχοι δημοτικών μας τραγουδιών.
Στις 160 σελίδες της ανθολογίας την αρχαία μας λυρική ποίηση συμπληρώνουν ποιήματα παρνασσιακών, ρομαντικών και συμβολιστών ποιητών μας ως και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα με παράλληλη, βέβαια, τη συμβολή μεγάλων ξένων δημιουργών μέσα από αξιόλογα δείγματα της περσικής και ρωμαϊκής λυρικής ποίησης, της αναγέννησης, του γαλλικού, αγγλικού, ρωσικού ρομαντισμού και συμβολισμού. Διαφορετικές φωνές ενός ενιαίου ορίζοντα, αυτού της αγάπης. Ξεχωριστές γλώσσες στο μειδίαμα του χρόνου ως σταθεροί υπήκοοί της. Ποιήματα διάσημων ποιητών υπάρχουν πλάι σε ποιήματα εντελώς αγνώστων. Άλλα διατηρούν μια κομψότητα και ένα λυρισμό, άλλα είναι στεγνά και σκωπτικά, άλλα είναι ειρωνικά ή εξεζητημένα που σε συνεπαίρνουν ενίοτε με το χιούμορ ή την όλο φινέτσα δροσιά τους.
«…άλλοι τους καβαλάρηδες- άλλοι τους στρατιώτες
άλλοι τους ναυτικούς- βρίσκουν πως είναι
τ΄ωραιότερο
πράγμα στη μαύρη γη- για μένα όμως είναι
ό,τι ο καθένας αγαπά…»
(απόσπασμα από την «Ανακτορία» της Σαπφούς)
«Έρωτα, με το ξόμπλι μου, μηδένας μην ελπίζει
πολύ καιρό πασίχαρος μετά σου να γυρίζει,
γιατί δολώνει τσι χαρές με δάκρυα και με κρίσεις,
κι εις τσι δροσιές τα’ αρίφνητες σμίγεις φωτιές
περίσσιες.»
(απόσπασμα από τη 3η σκηνή της 3ης πράξης της «Ερωφίλης» του Γεωργίου Χορτάτση)
«Μικρός προφήτης έριξε σε Κορασιά τα μάτια
και στους κρυφούς του λογισμούς χαρά
γιομάτους είπε:
‘Κι αν για τα πόδια σου, Καλή, κι αν για την
κεφαλή σου,
κρίνους ο λίθος έβγαινε, χρυσό στεφάν’ ο ήλιος,
δώρο δεν έχουνε για Σε και για το μέσα πλούτος.
Όμορφος κόσμος ηθικός αγγελικά πλασμένος!’»
( «Εις Φραγκίσκα Φραίζερ», Διονύσιος Σολωμός)
«Ειν’ η ψυχή σου ένα τοπίο διαλεχτό
που το μαγεύουν χορευτές μασκαρεμένοι,
παίζουν λαγούτο και χορεύουν με πνιχτό
κάτω απ’ τις μάσκες τους λυγμό, παραμυθένοι.
Γλυκά μινόρε τραγουδάνε ιλαροί,
τη νίκη του έρωτα υμνούν, την ευτυχία,
μα δεν πιστεύουνε πως είναι τυχεροί,
με το φεγγάρι σμίγει αυτή η πανδαισία,
με τη γαλήνια, θλιμμένη του ομορφιά,
που τα πουλιά κάνει στα δέντρα να μεθάνε
και να στενάζουν τα νερά εκστατικά,
καθώς στα μάρμαρα μ’ ορμή αναπηδάνε.»
(«Φεγγαρόφωτο», Paul Verlaine)
Μέσα από αυτή την εσωτερική περιπέτεια ο αναγνώστης θα σκοντάψει στην αξία της αγάπης με τίμημα τον πόνο, τον ολοκληρωτικό έρωτα που ενίοτε οδηγεί στη μοναξιά ή και τον θάνατο. Θα συνειδητοποιήσει, εν προκειμένω, την απόλυτη ερημιά πριν γνωρίσει το μέγεθος του δώρου της αγάπης. Ο πόθος, ο πόνος του αποχωρισμού, ο θαυμασμός, η αδημονία για τον παντοδύναμο έρωτα, τον αγνό έρωτα ή την αγάπη προς το θείο- ισχυρότατη μορφή έρωτα, η επιλογή προς το άυλο. Και εν συνεχεία, ο καημός, η λύπη, η συντριβή, η νίκη, η ανάταση-ανάσταση! Ουσιαστικά-συναισθήματα του καθρέφτη της ζωής.
Στο βιβλίο δίπλα στους μεγαλειώδεις ποιητές θα μας συντρίψουν στίχοι ασύλληπτης πρωτοτυπίας θαμμένοι στο ερεβώδες σκηνικό του χρόνου, που έρχονται να δηλώσουν την απαράμιλλη αξία τους στο σήμερα. Ποιητές που το ελληνικό κοινό δεν έχει συνομιλήσει μαζί τους και τους αγνοεί, Έλληνες και ξένους. Μεσοτοιχίες ενός πανάρχαιου οικοδομήματος ‘του έρωτα και της αγάπης’.
4